Laktacja pojawia w trakcie ciąży i polega na wydzielaniu mleka przez gruczoły mleczne. Trwa tak długo, jak długo kobieta karmi dziecko piersią. Laktację można wspomóc, często przystawiając dziecko do piersi lub zatrzymać, karmiąc dziecko mieszanką i pijąc szałwię.
Karmienie piersią rozpoczyna się po porodzie, ale produkcja pokarmu w piersiach trwa już od 16.–22. tygodnia ciąży. Wytwarzany w łożysku progesteron ma wpływ na rozwój pęcherzyków mlecznych, natomiast estrogen odpowiada za tworzenie sieci przewodów mlecznych. Laktacja jest procesem wytwarzania pokarmów, dzięki któremu każda kobieta może karmić dziecko piersią. Problem fizjologicznego niedoboru pokarmu pojawia się wyłącznie u 1–5% kobiet. Domowymi sposobami można doprowadzić do pobudzenia lub zatrzymania laktacji, jeśli kobieta nie zamierza karmić piersią.
Jak pobudzić laktację?
Laktacja stabilizuje się po około 2 miesiącach od porodu – piersi przestają być wówczas nabrzmiałe, ale nadal produkują pokarm. Jednak w trakcie tzw. skoków rozwojowych dziecka mogą pojawić się przejściowe niedobory pokarmu. Wówczas warto wiedzieć, jak zwiększyć laktację i zapewnić dziecku odpowiednią ilość mleka.
Pobudzenie laktacji wymaga przede wszystkim częstego przystawiania dziecka do piersi. Należy to robić nawet co godzinę w ciągu dnia i co 3 godziny w nocy, kiedy pokarm jest najbardziej treściwy. Regularne przystawianie dziecka skutecznie pobudza produkcję mleka. W trakcie karmienia trzeba dawać dziecku na przemian obie piersi i pilnować, by odpowiednio chwytało brodawkę. Efektywne ssanie pobudza produkcję mleka, dzięki czemu kryzys laktacyjny mija znacznie szybciej.
Problemy z laktacją mogą powodować stres, dlatego bardzo ważne jest to, aby karmiąca mama czuła się komfortowo. Najlepiej karmić w spokojnym, cichym i wygodnym miejscu. Kiepski stan psychiczny hamuje proces laktacji, dlatego kobieta powinna zadbać o samopoczucie. Dobra książka, spacer czy aromatyczna kąpiel pozwolą się odprężyć i pozytywnie spojrzeć na przejściowe problemy.
W pobudzeniu laktacji pomóc może laktator. Przez kilka dni po karmieniu dziecka należy odciągać niewielkie ilości mleka, aby pobudzić gruczoły mleczne do intensywniejszej pracy. Zdecydowanie najlepiej sprawdza się wówczas laktator elektryczny. Najprostsze sposoby na laktację są najskuteczniejsze, dlatego warto je stosować w trakcie kryzysów laktacyjnych.
Bardzo dobry na laktację jest słód jęczmienny. Ten uboczny produkt wytwarzania piwa zwiększa ilość prolaktyny, czyli hormonu odpowiadającego za wytwarzanie mleka po porodzie. Kobieta karmiąca nie może jednak pić piwa, ponieważ nawet w tym bezalkoholowym jest minimalna ilość alkoholu. Najlepiej kupić suplementy ze słodem jęczmiennym, które są szczególnie przydatne w zwiększeniu laktacji po cesarskim cięciu.
Karmiąca mama powinna pamiętać także o zbilansowanej diecie i piciu odpowiedniej ilości płynów – przynajmniej 2 l dziennie. Herbatkę na laktację można kupić w każdej aptece czy w większym sklepie. Wiele kobiet poleca bawarkę, chociaż jej działanie pobudzające produkcję mleka nie jest udowodnione. W przypadku gdy dziecko prawidłowo przybiera na wadze, ma zdrową skórę i moczy 6–8 pieluch dziennie, można mieć pewność, że dostaje odpowiednią ilość pokarmu, wspomaganie laktacji nie jest wówczas konieczne.
Jak zatrzymać laktację?
Bez względu na to, czy kobieta po urodzeniu dziecka zdecyduje się na karmienie piersią, czy nie, w piersiach i tak będzie produkowany pokarm. Laktacja stopniowo zaniknie, ale trwa to od kilku dni do kilku tygodni. Domowe sposoby na zatrzymanie laktacji nie zawsze są skuteczne – niekiedy konieczna jest farmakoterapia.
Na zmniejszenie laktacji ma wpływ nieprzystawianie dziecka do piersi. Przy braku zapotrzebowania na pokarm, jego produkcja stopniowo się zmniejsza. Po porodzie często pojawia się nawał pokarmu i wówczas można odciągnąć nieco mleka za pomocą laktatora, do momentu odczucia ulgi. Jeśli piersi są mocno napięte, a pod skórą wyczuwalne są grudki, można wypróbować okłady z liści kapusty lub masaż letnią wodą z prysznica. Woda nie może być zbyt ciepła, aby nie pobudzić laktacji.
Na zatrzymanie laktacji pomaga szałwia, którą można pić w postaci naparów. Nie wolno natomiast ograniczać ilości spożywanych płynów, ponieważ może to prowadzić do zaburzeń elektrolitowych i stanów zapalnych układu moczowego. Nieskuteczne jest krępowanie piersi za pomocą opatrunków czy ciasnych bandaży – jedynym efektem takich działań może być zatkanie kanalików mlecznych i związane z tym bolesne zapalenie piersi.
W razie potrzeby laktację można zatrzymać, stosując leki przepisane przez lekarza. Bromergon zmniejsza wydzielanie prolaktyny i hamuje laktację, ale ma wiele skutków ubocznych, do których zalicza się m.in. depresję.