Kwas mlekowy to związek organiczny, który w warunkach fizjologicznych wytwarzany jest przez organizm w trakcie przemian metabolicznych. Drugim jego naturalnym źródłem są bakterie Lactobacillus zasiedlające przewód pokarmowy oraz pochwę. Kwas mlekowy stabilizuje w tych miejscach środowisko, zapobiegając rozwojowi chorobotwórczych drobnoustrojów.

Skąd się bierze w organizmie kwas mlekowy?

Naturalnym źródłem kwasu mlekowego w organizmie są przemiany metaboliczne. Podczas wysiłku, gdy zapotrzebowanie tkanek na tlen przekracza jego dostarczaną ilość, do pozyskiwania energii komórki wykorzystują mechanizm beztlenowych przemian glukozy. W procesie tym (zachodzącym głównie w mięśniach) powstaje kwas mlekowy. Zalegając w mięśniach, wywołuje tam w trakcie wysiłku uczucie bólu i zmęczenia. Następnie jest szybko wypłukiwany i ulega dalszym przemianom w wątrobie. Wbrew obiegowym opiniom bóle mięśni pojawiające się następnego dnia nie są związane z ich tzw. zakwaszeniem i obecnością kwasu mlekowego, a z mikrouszkodzeniami włókien mięśniowych, powstającymi przy intensywnym obciążeniu.

Kwas mlekowy spełnia istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego środowiska w przewodzie pokarmowym, a u kobiet również w drogach rodnych. Obecne w tych miejscach bakterie – pałeczki z rodzaju Lactobacillus – wytwarzają kwas mlekowy i powodują zakwaszenie otoczenia. Dzięki temu w jamie ustnej mogą lepiej działać enzymy zawarte w ślinie, w jelitach (głównie w grubym) hamowany jest rozwój bakterii gnilnych, a w pochwie kobiety nie mogą rozwijać się grzyby, które wolą bardziej zasadowe środowisko.

Działanie kwasu mlekowego na skórę

Kwas mlekowy w niedużych stężeniach (1–10%) działa na skórę nawilżająco. Wspomaga odtwarzanie lipidowej bariery, która nie tylko chroni skórę przed wnikaniem do niej drobnoustrojów, alergenów i zanieczyszczeń, ale również przed nadmiernym odparowywaniem wody i wysuszeniem.

Jeśli stężenie kwasu mlekowego w podanym na skórę preparacie osiąga 30–50%, ma on intensywne działanie złuszczające. Powoduje oddzielanie starych, zrogowaciałych lub obumarłych warstw naskórka, co nadaje skórze świeży, zdrowy wygląd oraz ułatwia jej oczyszczanie się.

Kwas mlekowy – zastosowanie w ginekologii

W warunkach fizjologicznych kwas mlekowy jest w pochwie wytwarzany przez zasiedlające ją bakterie – pałeczki kwasu mlekowego. Chroni to narządy rodne przed inwazją grzybów rosnących w środowisku zasadowym (głównie drożdżaków z rodzaju Candida). Są one przyczyną grzybiczych zapaleń pochwy i zewnętrznych narządów rodnych. Jeśli ilość pałeczek zmniejszy się (na przykład po intensywnej antybiotykoterapii), odczyn wydzieliny w pochwie zmienia się na bardziej zasadowy, co otwiera drogę infekcjom. Skutkiem tego są dolegliwości bólowe, swędzenie, pieczenie, upławy. Ważnym elementem jest wówczas stosowanie preparatów (globulek), które oprócz bakterii Lactobacillus zawierają kwas mlekowy. Powoduje to zakwaszenie środowiska i pozytywny efekt leczniczy już w momencie podania preparatu, a nie w chwili, gdy zawarte w nim bakterie osiedlą się na błonach śluzowych i rozpoczną wytwarzanie kwasu.

Regularne zakwaszanie wydzieliny pochwowej i odtwarzanie populacji pałeczek kwasu mlekowego nie tylko zmniejsza szybko natężenie objawów, ale też chroni przed przyszłymi infekcjami.

Kwas mlekowy – działanie probiotyczne na przewód pokarmowy

Przewlekłe infekcje, antybiotykoterapia, osłabienie odporności mogą spowodować zmniejszenie populacji bakterii wytwarzających kwas mlekowy w przewodzie pokarmowym. Ważne jest wówczas jak najszybsze przywrócenie w jelitach prawidłowej flory.

Najlepszym źródłem pałeczek Lactobacillus i wytworzonego przez nie kwasu mlekowego są przetwory mleczne – kwaśne mleko, jogurty, kefiry. Należy jednak pamiętać, że mleko o podwyższonej trwałości (np. UHT) jest zwykle pasteryzowane, co sprawia, że nie ma w nim żywych bakterii mogących spowodować zakwaszenie.

W przypadku alergii na mleko (skazy białkowej) lub w innych sytuacjach, w których jego spożycie jest niewskazane, można korzystać z dostępnych na rynku preparatów probiotycznych. Zawierają one najczęściej liofilizowane (wysuszone) bakterie, które w wilgotnym środowisku wracają do normalnej aktywności.

Kwas mlekowy w kosmetykach

Kwas mlekowy stanowi wartościowy, bezpieczny i niepowodujący reakcji alergicznych lub zapalnych dodatek do kosmetyków. Znajduje się w składzie wielu kremów nawilżających i peelingów. Jest również cennym składnikiem w preparatach do higieny intymnej. Przemywanie sromu takim środkiem ułatwia zachowanie właściwego odczynu tych wrażliwych okolic i zmniejsza możliwość wniknięcia chorobotwórczych bakterii i grzybów.