Kosteczki słuchowe (kostki słuchowe, łac. Ossicula auditora) to najmniejsze kości w uchu środkowym i jednocześnie najmniejsze kości człowieka. Ucho, dzięki któremu możliwy jest odbiór dźwięków oraz utrzymanie równowagi, dzieli się na ucho zewnętrzne (obejmujące małżowinę uszną i przewód słuchowy), ucho środkowe (zawierające kosteczki słuchowe, jamę bębenkową i trąbkę słuchową) oraz ucho wewnętrzne (ze ślimakiem i narządem przedsionkowym).
Rola kosteczek słuchowych
Kostki słuchowe to łańcuch trzech ułożonych szeregowo, delikatnych elementów przewodzących dźwięki do ucha wewnętrznego. Ich łączna długość wynosi ok. 1 cm. Rolą kosteczek słuchowych jest pośredniczenie w przekazywaniu bodźców dźwiękowych pochodzących ze świata zewnętrznego do układu nerwowego. Dźwięk w uchu zewnętrznym przewodzony jest drogą powietrzną, natomiast w uchu środkowym drogą kostną.
Układ kosteczek słuchowych zapewnia właściwy sposób transferu fali akustycznej między powietrzem (przewód słuchowy) a płynem (wnętrze ślimaka). Ślimak kostny ma kanał tak skręcony, że przypomina muszlę. W jego wnętrzu w ruch zostają wprawione rzęski komórek słuchowych, które drgania mechaniczne zamieniają w impulsy nerwowe.
Kosteczki słuchowe to:
- młoteczek,
- kowadełko,
- strzemiączko.
Młoteczek (łac. malleus) znajduje się w jamie bębenkowej (łac. Cavum tympani). Jama bębenkowa to przestrzenna część ucha środkowego, od strony zewnętrznej ograniczona błoną bębenkową, natomiast od strony wewnętrznej – ścianą kostną ucha wewnętrznego. Łączy się z trąbką Eustachiusza. Za pomocą stawu kowadełkowo-młoteczkowego (nazywanego stawem hamulcowym, śrubowym lub siodełkowym) główka młoteczka połączona jest z kowadełkiem. Drugim końcem młoteczek przyczepiony jest do błony bębenkowej.
Kowadełko (łac. incus) również znajduje się w jamie bębenkowej. Łączy się z główką młoteczka, natomiast odnogą długą – z głową strzemiączka. Ze strzemiączkiem kowadełko połączone jest za pomocą stawu kowadełkowo-strzemiączkowego.
Strzemiączko (łac. stapes) to najmniejsza kość ciała ludzkiego. Ma ok. 3 mm długości, zbudowana jest z głowy strzemiączka, odnogi donosowej i odnogi doogonowej, które razem tworzą podstawę strzemiączka. Podstawa zamyka otwór (tzw. okienko przedsionka), który łączy ucho środkowe z uchem wewnętrznym. Stąd dźwięk przenoszony jest przez płyn obecny w złożonej strukturze ucha wewnętrznego, nazywanej błędnikiem. W otochirurgii, która zajmuje się operacyjnym leczeniem uszu, strzemiączko dzieli się na 2 części:
- suprastrukturę strzemiączka – (główka i odnogi – przednia i tylna),
- infrastrukturę strzemiączka – (podstawa, czyli płytka strzemiączka).
Kosteczki słuchowe a percepcja dźwięku
Odbiór dźwięków to złożony proces, a kolejne jego etapy mają miejsce w różnych częściach narządu słuchu. Ucho zewnętrzne wychwytuje pochodzące z otoczenia fale akustyczne. Następnie, za sprawą mechanizmu kostek słuchowych w uchu środkowym oraz wypełnionego płynem ucha wewnętrznego, fale te zamieniane są na impulsy elektryczne docierające do mózgu za pośrednictwem neuronów. Ośrodek słuchu w mózgu odczytuje znaczenie wibracji, które docierają do błony bębenkowej, i reaguje na częstotliwość, natężenie oraz kierunek dźwięku.
Uszkodzenie kosteczek słuchowych
Przewlekłe stany zapalne oraz urazy mogą doprowadzić do zniszczenia struktur w uchu środkowym. Konsekwencją uszkodzenia kostek słuchowych jest pogorszenie słuchu (tzw. niedosłuch przewodzeniowy). Głuchota przewodzeniowa może powstać także w wyniku otosklerozy (łac. otosclerosis), chorobie kosteczek ucha środkowego, w której strzemiączko zostaje unieruchomione – skutkiem tego jest zaburzone przewodzenie dźwięków. W chorobie częste są zawroty głowy oraz szumy uszne. Otoskleroza występuje rodzinnie, najczęściej u młodych kobiet. Może pogłębić się w okresie ciąży.
Uszkodzenie kosteczek słuchowych wymaga leczenia chirurgicznego. Celem operacji jest przywrócenie prawidłowych struktur łańcucha kostek słuchowych i wyeliminowanie (bądź zmniejszenie) niedosłuchu. Plastyka kosteczek słuchowych to ossikuloplastyka. Polega na rekonstrukcji łańcucha przewodzącego dźwięki. W zależności od stopnia uszkodzenia podczas skomplikowanej operacji można zastąpić uszkodzone kosteczki słuchowe materiałem pobranym z tkanek własnych pacjenta albo protezą, czy też wykonać rekonstrukcję kostek (np. z cementu). Ossikuloplastyka to zabieg skomplikowany, wykonywany w znieczuleniu ogólnym (pod narkozą). Bezpośrednio po operacji należy prowadzić oszczędny tryb życia i przez mniej więcej miesiąc nie moczyć operowanego ucha.
Bibliografia:
1. http://delta.mimuw.edu.pl/artykuly/delta1006/ucho.pdf.
2. https://whc.ifps.org.pl/2012/04/uszkodzenia-kosteczek-sluchowych.