Miesiączka to wydalanie z organizmu niezapłodnionego jaja razem z endometrium, czyli wyściółką macicy. Odbywa się to cyklicznie co miesiąc – cykl menstruacyjny regulowany jest przez grupę różnych hormonów płciowych, których działanie może zostać zahamowane przez ciążę. Pierwsza miesiączka nazywana jest menarche (od greckich słów men ‘miesiąc’ i arche ‘początek’) i oznacza jednocześnie pierwszy cykl menstruacyjny.
Kiedy pojawia się pierwsza miesiączka?
Pierwsza miesiączka u dziewczynek rasy białej, również u młodych Polek, pojawia się mniej więcej w połowie okresu dojrzewania, czyli w wieku ok. 12 lat. Statystycznie jest to 12,8 roku. Pierwsza miesiączka może jednak wystąpić wcześniej lub później – rozpiętość między 9. a 16. rokiem życia uznaje się za prawidłową. Miesiączka, która pojawi się przedwcześnie, to tzw. menarche praecox. Stwierdza się ją u dziewczynek, które zaczęły miesiączkować w wieku poniżej 9 lat. Również brak pierwszej miesiączki u nastolatek po 16. roku życia powinien być sygnałem, by zgłosić się do ginekologa.
Objawy przed pierwszą miesiączką
U wielu dziewcząt pierwszy okres pojawia się niespodziewanie, np. w szkole. Można się do tej chwili przygotować, wypatrując specyficznych objawów wskazujących na zbliżającą się pierwszą miesiączkę. To m.in.:
- pojawienie się wydzieliny z pochwy (może wystąpić nawet na kilka miesięcy przed menarche),
- krótkie plamienia (gdy krwawienie trwa krótko i samoczynnie zanika, by pojawić się znowu za jakiś czas),
- zmiana zabarwienia wydzieliny na brunatną (może wskazywać na początek pierwszej miesiączki),
- rozdrażnienie, wahania nastrojów,
- ogólne złe samopoczucie.
Przygotowanie się do wystąpienia pierwszej miesiączki ułatwi noszenie przy sobie (w plecaku, torebce) paczki podpasek. Dziewczynka, u której wystąpią powyżej opisane objawy, może zakładać na dzień wkładki higieniczne, szczególnie gdy przebywa poza domem.
Pierwsza miesiączka a wzrost
Moment wejścia w okres dojrzewania jest u dziewczynek i chłopców różny, zależy bowiem od wielu czynników, m.in. wpływu środowiska (w tym od sposobu odżywiania) czy predyspozycji genetycznych. Ale uwaga! Współczesne dziewczynki dojrzewają szybciej niż ich mamy czy babcie.
Pierwsza miesiączka ma miejsce po ok. 14 miesiącach od szczytu skoku pokwitaniowego. W ten sposób nazywa się fazę dojrzewania płciowego, która charakteryzuje się intensywnym tempem wzrastania.
Skok pokwitaniowy oznacza przede wszystkim znaczny przyrost wysokości ciała – u dziewczynek występuje on ok. 2 lata wcześniej niż u chłopców i jednocześnie jest u nich mniejszy. W roku poprzedzającym dojrzewanie seksualne w szczycie skoku pokwitaniowego dziewczynce bądź chłopcu przybywa średnio 9–15 cm. Po wystąpieniu pierwszej miesiączki wzrost stabilizuje się – dziewczynka może jeszcze urosnąć, lecz raczej nieznacznie. Menarche oznacza bowiem szczyt tempa wzrastania.
W tzw. środkowym okresie pokwitania, poprzedzającym pierwszą miesiączkę, pojawia się owłosienie pod pachami oraz w miejscach intymnych. Następuje szybki przyrost masy ciała (w szczycie skoku pokwitaniowego nawet o 9 kg). Pierwsza miesiączka występuje u dziewczynek, u których tkanka tłuszczowa stanowi co najmniej 1/4 masy ciała.
Ponadto kształtują się narządy płciowe, rozrastają narządy wewnętrzne. Pierwsza miesiączka występuje ok. 2 lata od momentu, w którym zaczynają rozwijać się piersi. Zmieniają się również rysy twarzy.
W okresie dojrzewania płciowego wyróżnia się 2 fazy:
- fazę przedpokwitaniową (od pojawienia się drugiego stadium rozwoju piersi – M2 do wystąpienia pierwszej miesiączki; M2 to tzw. stadium pączka związane z poszerzeniem się i uwypukleniem brodawki sutkowej),
- fazę pokwitania (od pierwszej miesiączki do ustalenia cykli owulacyjnych i osiągnięcia pełnej dojrzałości płciowej).
Jak wygląda pierwsza miesiączka?
Pierwsze cykle mogą być bezowulacyjne. Z kolei pierwsza miesiączka może przebiegać bardzo różnie. Zazwyczaj trwa kilka dni (3–10). Okres może mieć różną obfitość (od skąpego krwawienia – często, przez normalny, do obfitego). Różna bywa też długość cykli menstruacyjnych. W okresie pokwitania mało które dziewczynki miesiączkują regularnie. Czasem druga miesiączka pojawia się już po 3 tygodniach, a czasem dopiero po 3 miesiącach. Prawidłowy cykl menstruacyjny trwa od ok. 23–25 do ok. 32–34 dni. Cykle zwykle regulują się po ok. 1–2 latach od wystąpienia pierwszej miesiączki.
Bibliografia:
1. Ilona Szilágyi-Pągowska „Charakterystyka rozwoju somatycznego w okresie dojrzewania”
2. Grażyna Jarząbek, Michał Pawlaczyk, Zbigniew Friebe „Przedwczesne pokwitanie dziewcząt”