Karotenoidy występują w owocach, płatach i liściach roślin, nadając im określony kolor – od żółtego, przez pomarańczowy i różowy, aż po intensywnie czerwony. Substancje te należą do jednych z najsilniejszych przeciwutleniaczy obecnych w naturze – w organizmie człowieka stanowią prekursor witaminy A, która chroni komórki ciała przed reaktywnymi formami tlenu. Z tego powodu w kosmetyce i medycynie estetycznej karotenoidom przypisuje się właściwości opóźniające objawy starzenia się skóry i wykorzystuje się je do produkcji kosmetyków przeciwstarzeniowych. Karotenoidy jako przeciwutleniacze odgrywają istotną rolę również w dietetyce – regularne ich spożywanie wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości. Warto jednak zaznaczyć, że nadmierna podaż witaminy A może być toksyczna.

Czym są karotenoidy?

Karotenoidy to węglowodory nienasycone, które należą do grupy organicznych związków zwanych izoprenoidami. W kwiatach, owocach i liściach roślin występują najczęściej wraz z chlorofilem w chloroplastach. Tempo rozkładu zielonego barwnika (chlorofilu) jest o wiele szybsze niż w przypadku karotenoidów – to właśnie z tego powodu jesienne liście zachowują żółte, pomarańczowe i czerwone odcienie. Pomimo tego, że znika z nich chlorofil, wciąż posiadają odpowiednią ilość karotenoidów, wykazujących właściwości antyoksydacyjne, opóźniające rozkład.

Do karotenoidów zalicza się ponad 600 związków, obecnych w roślinach. Niestety jedynie sześć spośród nich wykazuje korzystny wpływ na organizm człowieka. Są to:

• alfa-karoten,
  
• beta-karoten,
  
• beta-kryptoksantyna,
  
• luteina,
  
• likopen,
  
• zeaksantyna.
  

Gdzie znaleźć karotenoidy

Najbogatsze źródło karotenoidów w diecie człowieka stanowią czerwone oraz ciemnozielone warzywa i owoce, takie jak:

• marchew,
  
• pomidor,
  
• dynia,
  
• papryka,
  
• bataty,
  
• jarmuż,
  
• szpinak,
  
• brokuł
  
• morele.
  

Karotenoidy jako antyoksydanty – wpływ na organizm człowieka

Karotenoidy, stanowiące prekursor witaminy A, są jej podstawowym źródłem w diecie człowieka. W przewodzie pokarmowym karotenoidy są metabolizowane do postaci retinalu, a następnie retinolu, który w jelitach wchłaniany jest do krwiobiegu, skąd trafia do niemalże wszystkich tkanek organizmu.

Zastosowanie karotenoidów w kosmetyce i medycynie oscyluje ściśle wokół ich właściwości antyoksydacyjnych. Karotenoidy neutralizują reaktywny tlen cząsteczkowy oraz nadtlenowe, wolne rodniki, „wymiatając” je z organizmu. Dzięki temu stanowią skuteczną profilaktykę nowotworową, pozwalają zachować młodzieńczy wygląd skóry, podnoszą odporność organizmu, a nawet zapobiegają chorobom serca.

Zastosowanie karotenoidów w kosmetyce

Karotenoidy w kosmetyce wykorzystuje się w trzech podstawowych rodzajach kosmetyków lub zabiegów pielęgnacyjnych: przeciwstarzeniowych, przeciwtrądzikowych i depigmentacyjnych.

Przeciwstarzeniowe działanie karotenoidów obejmuje:

• pobudzanie syntezy kolagenu oraz elastyny, poprawę gęstości i elastyczności skóry;
  
• odbudowę uszkodzonych włókien kolagenowych;
  
• ochronę przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych oraz przed działaniem promieniowania UV.
  

Karotenoidy wykorzystuje się w pielęgnacji skóry trądzikowej, ze względu na działanie:

• normalizujące pracę gruczołów łojowych, ograniczające przetłuszczanie się skóry;
  
• oczyszczające ujścia mieszków włosowych, w których pobliżu mogą powstawać stany zapalne;
  
• zapobiegające przekształcaniu lipidowych składników sebum w produkty drażniące skórę.
  

Karotenoidy stosuje się również podczas zabiegów rozjaśniających skórę. Ich depigmanetacyjne działanie polega na:

• minimalizowaniu przebarwień skórnych, powstałych na skutek ekspozycji na słońce;
  
• redukcji ilości melaniny w skórze;
  
• zmniejszaniu widoczności przebarwień potrądzikowych.

Za sprawą działania antyoksydacyjnego, karotenoidy pozytywnie wpływają na funkcjonowanie niemalże całego organizmu. Do ich najważniejszych prozdrowotnych funkcji zalicza się:

• Działanie antynowotworowe – karotenoidy usuwają z organizmu wolne rodniki, które są jedną z przyczyn powstawania i rozwoju chorób nowotworowych. Regularne spożywanie owoców i warzyw bogatych w karotenoidy obniża ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, krtani, przełyku, szyjki macicy, prostaty czy pęcherza moczowego.
  
• Utrzymywanie zdrowia oczu – dieta bogata w karotenoidy, a zwłaszcza w luteinę i zeaksantynę, pozwala uchronić oczy przed niekorzystnym działaniem promieniowania UVA i UVB. Niedobór karotenoidów może skutkować zwyrodnieniem plamki żółtej – choroby, która może skutkować nawet ślepotą.
  
• Profilaktyka chorób serca – regularnie spożywane warzywa i owoce, bogate w karotenoidy skutecznie obniżają poziom cholesterolu we krwi. Tym samym zmniejsza się ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru niedokrwiennego mózgu.