Kardiowersja wykonywana jest celem przywrócenia prawidłowego rytmu serca. Istnieją dwa główne typy kardiowersji – farmakologiczna i elektryczna. Farmakologiczna kardiowersja polega na podaniu leków antyarytmicznych. Elektryczna natomiast jest zabiegiem medycznym z użyciem impulsu elektrycznego. Głównym wskazaniem do wykonania kardiowersji jest migotanie przedsionków.

Co to jest kardiowersja?

Kardiowersja jest metodą leczenia zaburzeń rytmu serca, tzw. arytmii. Jak wiadomo, serce składa się z 2 przedsionków i 2 komór. W prawym przedsionku zlokalizowany jest fizjologiczny rozrusznik serca, czyli węzeł zatokowy. To on generuje autonomiczne impulsy do regularnej pracy serca, które następnie rozchodzą się po przedsionkach i komorach odpowiednimi drogami. Po przebyciu całej drogi impuls powinien wygasnąć i stworzyć miejsce dla kolejnego wyładowania. Gdy na jego drodze pojawi się jakakolwiek blokada bądź dodatkowa ścieżka, wtedy powstają zaburzenia rytmu serca. Kardiowersja ma na celu zrestartowanie tego układu. Na ułamek sekundy dochodzi do zatrzymania akcji serca, po czym rozrusznik ponownie zaskakuje i nadaje prawidłowy rytm serca.

Kardiowersji elektrycznej dokonuje lekarz, przykładając elektrody do klatki piersiowej i wysyłając impuls elektryczny do serca. W przeciwieństwie do defibrylacji, impuls ten musi być zsynchronizowany z pracą serca. Wysłanie impulsu, czyli wyładowanie, powinno nastąpić wraz ze skurczem komór, co widać na elektrokardiogramie (EKG) jako załamek R.

Jak wygląda kardiowersja elektryczna?

Kardiowersję wykonuje się w krótkim znieczuleniu (bez intubacji), ze względu na to, że jest to bolesny zabieg. Po założeniu wkłucia dożylnego podaje się choremu leki uspokajające, nasenne i przeciwbólowe. Podczas zabiegu pacjent nie odczuwa bólu i jest nieprzytomny. Monitoruje się jego parametry życiowe. Aparat, którym wykonuje się kardiowersję, to ten sam, z którego korzysta się podczas defibrylacji. Zmienione są jedynie parametry impulsu. Konieczne bywa wcześniejsze ogolenie klatki piersiowej, do której przykładane są łyżki kardiowertera lub naklejane elektrody. W odpowiednim momencie lekarz dokonuje wyładowania elektrycznego i sprawdza ponownie rytm serca, by przekonać się, czy kardiowersja była skuteczna. Niekiedy przeprowadza się więcej niż jedno wyładowanie. Po zabiegu pacjent, wybudziwszy się, nic nie pamięta. Wszystko trwa około 30 minut.

Po kardiowersji pacjent musi przebywać co najmniej przez kilka godzin pod obserwacją w szpitalu.

Wskazania do wykonania kardiowersji elektrycznej

Najczęstszym wskazaniem do kardiowersji jest zbyt szybka akcja serca, niereagująca na inne leczenie, będąca zagrożeniem życia. W zaburzeniach przebiegających ze zbyt szybką akcją serca często wykonuje się pilne bądź planowe zabiegi kardiowersji elektrycznej. Najczęstsze stany, w których wykorzystuje się kardiowersję, to migotanie i trzepotanie przedsionków. Planowa kardiowersja stosowana jest u osób, u których kardiowersja farmakologiczna się nie sprawdziła bądź u których istnieją przeciwwskazania do stosowania leków antyarytmicznych. Planowe wykonanie kardiowersji pozwala na odpowiednie przygotowanie pacjenta i działania profilaktyczne, zapobiegające powikłaniom, czyli podaje się np. leki przeciwkrzepliwe.

Serce, jeśli pracuje zbyt szybko, nie zdąży odpowiednio się zregenerować i napełnić krwią, zanim dokona się kolejny skurcz. Związane jest to również z ogromnym nakładem energii. Objawy związane np. z migotaniem przedsionków mogą być niewyczuwalne dla chorego, a mogą pojawić się objawy utrudniające funkcjonowanie, jak zawroty głowy, uczucie kołatania serca, duszność i objawy związane z upośledzeniem ukrwienia mięśnia sercowego czy mózgu.

Czy kardiowersja elektryczna jest niebezpieczna?

Kiedy rytm serca zostaje w jakikolwiek sposób zaburzony i chory cierpi z powodu np. migotania przedsionków, czas trwania tych zaburzeń zwiększa ryzyko powikłań po zabiegu. Chodzi przede wszystkim o tworzące się skrzepliny w przedsionkach serca. Powrót prawidłowej akcji serca wiąże się z tym, że podczas efektywnego już skurczu skrzeplina może przedostać się do komór serca, a dalej do krążenia, powodując zatorowość płucną, zawał serca, ostre niedokrwienie innych narządów, jak np. mózg. Aby zapobiec tego typu powikłaniom, wykonuje się przezprzełykową echokardiografię, która pozwala na uwidocznienie skrzeplin.

Innym powikłaniem mogą być miejscowe odczyny skórne w wyniku działania łyżek lub elektrod kardiowertera. Powikłanie w postaci oparzeń jest bardzo rzadkie. Zdarza się, że podczas kardiowersji wywoła się inne zaburzenia rytmu serca.

Skuteczność kardiowersji

Skuteczność kardiowersji zależy od czasu trwania i rodzaju choroby. Jeśli pacjent choruje na migotanie przedsionków od roku, szanse powodzenia zabiegu sięgają nawet 90%. Z każdym kolejnym rokiem szanse powodzenia zabiegu maleją. Trzepotanie przedsionków jest zdecydowanie lepszym – pod kątem rokowniczym – schorzeniem. Ryzyko zatorowości jest tu mniejsze, jak również czas trwania choroby ma mniejszy wpływ na skuteczność terapii.

Niekiedy mimo kardiowersji nie udaje się przywrócić prawidłowego rytmu serca. Wtedy należy rozważyć alternatywne leczenie farmakologiczne lub zabiegi elektrokardiologiczne.