Każdego roku specjaliści opracowują kalendarz pylenia roślin. Dokładnie przeanalizowany kalendarz alergika pozwoli lepiej przygotować się na czas, w którym chory jest w największym stopniu narażony na działanie poszczególnych alergenów. Okres pylenia roślin w praktyce trwa przez cały rok, ale najtrudniejszym czasem dla alergików jest wiosna i lato, kiedy stężenie wielu pyłów w atmosferze jest szczególnie wysokie.

Czym jest kalendarz pylenia?

W ciągu ostatnich lat obserwowany jest systematyczny wzrost występowania alergii, w tym także pyłkowej. Tzw. pyłkowica to sezonowe, alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i spojówek, nierzadko z napadami astmy oskrzelowej, a czasami także z objawami ze strony innych narządów, takich jak skóra lub przewód pokarmowy.

Narzędziem, w które powinna zaopatrzyć się każda osoba zmagająca się z alergią, jest kalendarz pylenia, który dokładnie przedstawia co i kiedy pyli. Kalendarz alergika ma zazwyczaj formę tabeli, w której różnym nasileniem koloru w zależności od stężenia poszczególnych alergenów zaznaczone są miesiące ich pylenia. Opracowywany jest na podstawie danych zebranych przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych, który od 1990 roku monitoruje w Polsce stężenie pyłku roślin i zarodników grzybów mikroskopowych.

W ostatnim czasie pojawiły się specjalnie aplikacje na telefon opracowane na wzór kalendarza dla alergików, które przedstawiają okres pylenia. Osobom mniej mobilnym zaleca się ściągnięcie kalendarza pylenia dla alergików z internetu do wydrukowania. W sezonie największego pylenia w telewizji nadawane są komunikaty ostrzegawcze dla alergików i przedstawiona jest mapa pylenia roślin w poszczególnych częściach kraju. Za miesiące wolne od pyłków uważa się październik, listopad i grudzień.

Jak przedstawia się kalendarz pylenia drzew?

Mimo że wiosna jest okresem szczególnie ciężkim dla alergików, to już w zimie można odczuć uciążliwe objawy alergii. Jeśli zima jest łagodna, pierwsze reakcje alergiczne mogą się pojawić już w lutym. Kalendarz pylenia drzew przedstawia się następująco:

1. Na przełomie stycznia i lutego zaczyna pylić leszczyna, a największe stężenie jej pyłków przypada na marzec. Pyłek leszczyny wykazuje reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy i olchy, co oznacza, że osoba uczulona na leszczynę może mieć objawy alergii też w okresie pylenia tych dwóch drzew.
   
2. Pod koniec lutego daje o sobie znać olcha. Drzewo to pyli przeważnie do początku kwietnia.
   
3. W marcu zaczyna pylenie wiąz, którego na świecie występuje około 40 gatunków, z czego w Polsce tylko 3: wiąz szypułkowy, wiąz górski i wiąz polny.
   
4. W drugiej połowie marca stwierdza się średnie stężenie pyłków topoli, które znacznie podnosi się na początku kwietnia.
   
5. W kwietniu rozpoczyna się uznawany przez wielu alergików za najbardziej uciążliwy okres pylenia brzozy, który utrzymuje się do końca maja.
   
6. Kwitnienie grabu przypada na okres od połowy kwietnia do początku maja.
   
7. Zaczynają się pojawiać pyłki dębu i wierzby, które najintensywniej dokuczają w pierwszej połowie maja.
   
8. Od połowy maja do końca czerwca problemy sprawiają sosna, orzech, jodła i buk.
   
9. Największą aktywność w czerwcu wykazuje czarny bez.
   

Jak przedstawia się kalendarz pylenia traw, chwastów i grzybów?

W maju zaczyna kwitnąć trawa, której alergeny unosić się będą aż do końca września. Najintensywniejszy okres trwa od drugiej połowy maja do początku lipca. W przypadku traw najlepiej poznane są alergeny tymotki łąkowej i zbóż (pszenica, żyto, jęczmień, owies, proso, kukurydza). Alergia na pyłki traw zazwyczaj daje o sobie znać, gdy ich stężenie osiąga co najmniej 20 ziaren pyłku traw na 1 m3 powietrza. W Polsce występuje około 200 gatunków traw, których pylenie zaczyna się najwcześniej w południowo-zachodniej, a najpóźniej (po około 10–14 dniach) w północno-wschodniej Polsce.

Przyczyną alergii są też chwasty. W maju zaczyna pylić babka, która dokucza alergikom do pierwszej połowy września. Babka lancetowata i babka średnia najsilniej uczulają w czerwcu, a babka zwyczajna w lipcu i sierpniu. Na przełomie maja i czerwca pyli szczaw. Stężenie jego pyłków jest największe w lipcu, a następnie do końca sierpnia utrzymuje się na niskim poziomie. Pyłki pokrzywy unoszą się w powietrzu od końca maja do połowy września, ale ich bardzo wysokie stężenie przypada na czas od czerwca do połowy sierpnia. Okres kwitnienia parietarii, zwanej pomurnikiem, to czerwiec–wrzesień. W drugiej połowie lipca zaczyna się pylenie bylicy i komosy, które będzie trwać do końca września. Pod koniec sierpnia pojawią się pyłki ambrozji, która będzie pylić do października, a ich największe stężenie zauważa się na początku września. Na terenie Polski rzadko przekracza ono 20–30 ziaren na 1 m3 powietrza. U osób uczulonych na alergeny pyłku ambrozji mogą wystąpić reakcje krzyżowe po kontakcie z alergenami pyłku bylicy i ekstraktu z koszyczków rumianku. Pylenie chwastów rozpoczyna się najczęściej w południowo-wschodniej części Polski.

W kwietniu pojawiają się alergeny pleśniowego grzyba Cladosporium, których największe stężenie przypada na okres od drugiej połowy maja do początku września. Niekiedy wywołane przez niego reakcje alergiczne utrzymują się nawet do końca października. W maju pojawiają się reakcje alergiczne uczulonych na pleśnie Alternaria. Największe stężenie jego alergenów stwierdza się od połowy czerwca aż do końca sierpnia. Następnie w niskim stężeniu utrzymuje się do początku października.

Bibliografia:

1. Rapiejko P., Alergeny pyłku roślin, „Alergia Astma Immunologia”, 1997, 2(1), s. 9-18.

2. Majkowska-Wojciechowska B., Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce, „Alergia Astma Immunologia”, 2016, 21(1), s. 5-15.