Określenie narcyz wzięło się od mitu o Narcyzie. Gdy młodzieniec zranił uczucia jednej z nimf, bogowie sprawili, że zakochał się w sobie, przez co ciągle patrzył w swoje odbicie w wodzie.

Zobacz także: Zaburzenia osobowości - ich rodzaje, objawy i sposoby leczenia

Osobowość narcystyczna – cechy

Człowiek z osobowością narcystyczną jest zadufany w sobie i myśli, że cały świat kręci się wokół niego. Ma wygórowane zdanie na temat własnych umiejętności i możliwości. Gdy rozmawia się z nim, to odnosi się wrażenie, że poniża innych i deprecjonuje ich cechy. Narcyz ciągle czuje, że musi przewodzić grupą i dominować wszędzie, gdzie się znajduje. Nie ma również żadnych wyrzutów sumienia za krzywdy wyrządzone innym i nigdy nie przeprasza. Traktuje też wszystkich wkoło instrumentalnie, tzn. widzi w ludziach środki do osiągnięcia własnych celów. Zrywa wszystkie kontakty, przyjaźnie i związki, które nie dają mu realnych korzyści. Potrafi zauroczyć innych tylko po to, aby ostatecznie wykorzystać ich. Nawet w relacji z partnerem narcyz ciągle oczekuje czegoś w zamian za pomoc. Nie potrafi być bezinteresowny i szczery. Doskonali techniki manipulacji, ponieważ według niego to jest najlepsza metoda kontaktu z innymi. Ma przerośnięte poczucie własnej wartości i uważa, że należy mu się więcej niż pozostałym ludziom. Nie ma skrupułów przed wykorzystaniem też swojej rodziny, nawet jeśli miałoby się to wiązać dla nich z problemami prawnymi. Jeśli ktoś zaczyna go krytykować, to staje się wściekły i agresywny, traci też nad sobą kontrolę. Uwielbia podrywać i zdobywać nowych partnerów, którymi się chwali znajomym. Myśli o sobie jako o świetnym kochanku i uwodzicielu. Ludzie z osobowością narcystyczną szukają w człowieku słabości, żeby je wykorzystać i zyskać nad nimi przewagę. W drodze do własnego celu nie liczą się z niczyim zdaniem. Często ubierają się ekstrawagancko i wyzywająco, po to aby zwrócić na siebie uwagę. Potrafią wydać ostatnie pieniądze na drogie ubrania i dodatki, ponieważ według nich to świadczy o jakości człowieka. Narcyz dzieli ludzi na lepszych i gorszych. Wszystkich, którzy nie spełniają jego kryteriów, traktuje z niższością, pogardą i brakiem szacunku. Nie widzi nigdy swoich błędów i się do nich nie przyznaje.

Zobacz także: Objawy zaburzenia osobowości typu borderline – definicja, przyczyny i leczenie

Jak zdiagnozować osobowość narcystyczną?

Według Amerykańskiego systemu klasyfikacji psychiatrycznej DSM-IV osobowość narcystyczna to „utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości, potrzeby podziwu ze strony innych i braku empatii, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia się w różnych kontekstach.” Aby stwierdzić to zaburzenie, osoba musi spełnić minimum 5 z następujące kryteriów:

• przesadne poczucie własnej wartości,
  
• fantazje o mocy i wybitnych zdolnościach,
  
• przekonania na temat unikatowości, które rozumie tylko sam chory,
  
• podziw dla samego siebie,
  
• poczucie wyjątkowych uprawnień do podporządkowania sobie innych,
  
• traktowanie innych instrumentalnie,
  
• częsta zazdrość wobec innych,
  
• arogancja i wyniosłość.
  

Zobacz także: Jakie są objawy osobowości histrionicznej? Leczenie, objawy i test

Osobowość narcystyczna – test

Aby przekonać się, czy jest się osobą narcystyczną, warto zrobić test psychologiczny. Można też go podsunąć komuś, kogo podejrzewa się o to zaburzenie. Poniżej jest przedstawione 16 pytań, na które odpowiada się tylko „tak” (1 punkt) lub „nie” (0 punktów).

• Lubię występować publicznie.
  
• Przez całe życie czułem/am się wyjątkowy/a.
  
• Znacznie częściej ja odrzucam od siebie innych niż oni odtrącają mnie.
  
• Często nie rozumiem zachowań i reakcji innych.
  
• Wiele osób zazdrości mi mojego życia i cieszy się, gdy mi się coś nie uda.
  
• Lubię oglądać siebie w lustrze.
  
• Tak naprawdę jestem lepszy od większości ludzi.
  
• Nie lubię, gdy ktoś opowiada o sobie i często „wyłączam się” z rozmowy i myślę o czymś innym.
  
• Nie potrafię budować bliskich relacji z innymi.
  
• Gdy ktoś opowiada mi o swoich przeżyciach, często mówię jak to wyglądało u mnie.
  
• Rzadko odczuwam poczucie winy.
  
• Mam potrzebę bycia ciągle docenianym.
  
• Czuję się zbyt mało doceniony.
  
• Dobieram takich znajomych, którzy zasługują na moją przyjaźń.
  
• Nie cierpię krytyki.
  
• Zrywam relacje, w których czuję się zbytnio ograniczony
  

Zobacz także: Osobowość dyssocjalna (psychopatia) - przyczyny, objawy, leczenie

Gdy na minimum 10 pytań odpowiedziało się twierdząco, może to wskazywać na rys narcystyczny. W takim wypadku warto spotkać się z psychoterapeutą, który może pomóc zmniejszyć i złagodzić ten stan.

Zobacz także: Osobowość schizoidalna - przyczyny, objawy i leczenie zaburzenia

Osobowość narcystyczna w związku

Narcyzi na początku są pociągający, dominujący i pewni siebie. Wiele kobiet jest zafascynowanych nimi na wstępie relacji, więc mają wiele partnerek. Z biegiem czasu narcyz będzie domagał się dowodów miłości. Cały związek będzie się kręcił wokół niego. Najczęściej ludzie z osobowością narcystyczną szukają sobie partnerek, które zapomną o swoich potrzebach, spełniając tylko ich zachcianki. Żona (lub mąż) narcyza będzie się użalać na swoim losem, jednak nie będzie mieć odwagi, aby skończyć ten toksyczny związek. Pewne jest natomiast, że sytuacja z jego strony się nie zmieni. Narcyz podczas terapii na początku będzie idealizował terapeutę, a z biegiem czasu zauważy, że nic mu to nie daje i zrezygnuje z niej. Dlatego najczęściej najlepszą radą dla partnera narcyza jest jak najszybsze zerwanie relacji.