Pierwsze epidemie zatrucia jadem kiełbasianym odnotowano w Niemczech pod koniec XVIII wieku. Choroba została wtedy wywołana przez zjedzenie nieodpowiednio przechowywanej kiełbasy i szynki. Schorzenie opisał lekarz i poeta Justinus Kerner w latach 1820-1822.

Czym jest jad kiełbasiany?

Jad kiełbasiany, zwany też toksyną botulinową, jest wytwarzany przez bakterie – laseczki jadu kiełbasianego Clostridium botulinum, powszechnie bytujące w glebie. Występuje w produktach spożywczych takich jak konserwy rybne, mięsne, owocowe oraz warzywne. Toksyna botulinowa to jedna z najsilniejszych trucizn, która uszkadza układ nerwowy, hamując przewodnictwo w synapsach, czyli połączeniach nerwowo-mięśniowych. 

Jak kiełbasiany – jak powstaje?

Przetrwalniki bakterii jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum, ale także Clostridium baratti i Clostridium butyricum) stają się aktywne w środowisku beztlenowym. W niekorzystnych warunkach mogą przetrwać w postaci zarodników. Neurotoksyna wytworzona przez pałeczki bakterii zatruwa produkty spożywcze, po zjedzeniu których botulina jest wchłaniana przez przewód pokarmowy. Produkcji toksyny botulinowej towarzyszy zapach zjełczałego tłuszczu oraz wydzielanie dużej ilości gazu. Konserwy, w których wytwarza się jad kiełbasiany, mogą stwarzać wrażenie wydętych. Zjawisko, zachodzące w ich wnętrzu nazywane jest bombażem. 

Jad kiełbasiany – objawy po spożyciu produktów, które go zawierają 

Znanych jest pięć rodzajów zatrucia botuliną. Najpowszechniejsze z nich to zatrucie pokarmowe, które pojawia się po zjedzeniu pokarmów zawierających toksynę botulinową. Okres wylęgania się choroby to od kilku godzin do nawet 14 dni od kontaktu ze skażoną żywnością. Objawy zatrucia pojawiają się w czasie od 18 do 36 godzin po zjedzeniu zakażonego pokarmu. Jest to zależne od ilości toksyny znajdującej się w spożytym produkcie – im większa dawka, tym wcześniej występują symptomy. Nie wolno wyrzucać jedzenia, które może być przyczyną choroby. Ważne, aby osoba u której pojawiły się objawy zatrucia jadem kiełbasianym, natychmiast trafiła pod opiekę lekarską. 

Toksyna botulinowa może powodować zmęczenie i osłabienie, a także zawroty głowy. U chorych pojawia się też uczucie suchości w jamie ustnej. Dzieje się tak, ponieważ wydzielanie śluzu oraz śliny jest hamowane. Dochodzi także do zakłóceń w produkcji potu. Po kilku godzinach od wystąpienia opisanych powyżej objawów pojawiają się też symptomy ze strony układu nerwowego. Są to: nieostre i podwójne widzenie, zez zbieżny, światłowstręt, a także rozszerzenie źrenic i opadanie powiek. Powoduje je porażenie mięśni gałki ocznej. Poza tym toksyna botulinowa atakuje mięśnie gładkie znajdujące się we wnętrzu narządów i mięśnie szkieletowe. 

Zobacz także: Co to jest botoks i jak się go używa? Zalecania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Osoba po zatruciu jadem kiełbasianym ma kłopoty z połykaniem i mówieniem. Występują też problemy z oddawaniem moczu, zaparciami oraz wzdęciami. Następnie osłabione zostają mięśnie szyi, kręgosłupa i mięśnie oddechowe. Kolejne objawy po zarażeniu toksyną to nagłe zatrzymanie krążenia oraz porażenie mięśni oddechowych. Mogą one prowadzić do śmierci. Osoby, które przeżyją zatrucie jadem kiełbasianym, bardzo powoli wracają do zdrowia. Najdłużej utrzymują się osłabienie mięśni i kłopoty ze wzrokiem. Kolejny rodzaj choroby występującej na skutek działania toksyny botulinowej to zakażenie przyranne, które przypomina tężec. 

Toksyna pojawia się wtedy w zakażonej bakteriami ranie. Zarodniki jadu kiełbasianego znajdujące się w miodzie mogą wywołać chorobę u niemowląt, czyli dzieci do 1. roku życia. Mają one nie do końca rozwiniętą florę jelitową, która uaktywnia toksynę. Objawy występujące u niemowląt to ospałość, brak apetytu i zaparcia. W tzw. botulizmie dziecięcym pojawia się też osłabienie napięcia mięśniowego, które początkowo można zaobserwować w mięśniach ramion, a następnie nóg oraz tułowia. Kolejny rodzaj choroby to bardzo rzadka toksemia jelitowa u dorosłych, która objawami przypomina postać choroby występującą u dzieci. Znane jest też jatrogenne zatrucie jadem kiełbasianym. Pojawia się ono po przedawkowaniu toksyny botulinowej stosowanej ze wskazań medycznych. Należy pamiętać, że każda postać zatrucia jadem kiełbasianym może być śmiertelna.W przypadku pojawienia się objawów choroby należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.

Jad kiełbasiany – leczenie po zatruciu

Po pojawieniu się symptomów zatrucia jadem kiełbasianym podaje się antytoksynę botulinową, która neutralizuje działanie toksyny. Osoby chore powinny być hospitalizowane na oddziałach intensywnej opieki medycznej (OIOM). Aby usunąć jad z organizmu, niekiedy prowokuje się wymioty. Stosuje się też płukanie żołądka lub wykonuje głęboką lewatywę. W przypadku pojawienia się niewydolności oddechowej konieczne może być użycie respiratora. Rany muszą zostać oczyszczone ze źródeł bakterii, które produkują toksynę. Aby to zrobić, konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego. Następnie chory dostaje antybiotyk.