Przyjmowanie kilku leków jednocześnie to powszechny problem. Lekarze starają się zwrócić uwagę na to, by nie przepisać leków wchodzących ze sobą w interakcje. Takie interakcje mogą być różne. Obejmują one osłabienie bądź wzmocnienie działania jednego z leków, całkowitą eliminację leku, a także wzrost ryzyka wystąpienia reakcji niepożądanych. Okazuje się jednak, że interakcje mogą zachodzić nie tylko pomiędzy lekami! Dieta też jest bardzo istotną częścią terapii, ponieważ nie tylko wspomaga leczenie chorób, ale również wpływa na efekt stosowanych leków.
Interakcje leków z żywnością – ogólne zasady
Dietoterapia różnych chorób obejmuje wszelkiego rodzaju restrykcje bądź wskazania. Należy też mieć na względzie, że wiele leków uzależnia działanie od pory spożytego posiłku, dlatego należy ściśle trzymać się wskazówek dotyczących pory przyjęcia leku oraz zależności pomiędzy spożytym posiłkiem. Składniki diety mogą ograniczać skuteczność leku bądź zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, dlatego ważne jest, w jakie składniki dieta obfituje. Leki popija się wyłącznie wodą, chyba że lekarz zaleci inaczej.
Do pewnych zakazów dotyczących terapii należy podchodzić ze spokojem. Nie do podważenia jest z pewnością czas, jaki musi upłynąć pomiędzy posiłkiem a przyjęciem leku. Istotne są też np. zalecenia odnośnie do błonnika pokarmowego, który zaburza wchłanianie niektórych leków. Wówczas przede wszystkim nie należy przyjmować danego leku jednocześnie z bogatobłonnikowym posiłkiem. Nie oznacza to jednak, że błonnik musi być całkowicie wyeliminowany z diety. Należy po prostu znaleźć umiar i niektóre produkty spożywać po określonym czasie od przyjęcia leku.
Mechanizm interakcji leków z żywnością
Do interakcji leków z żywnością zachodzi w kilku mechanizmach. Pierwszy polega na zaburzeniu wchłaniania leku. Powodują to produkty bogate w błonnik i produkty bogate w wapń. Do tej interakcji dochodzi, kiedy lek spożywany jest podczas takiego posiłku bądź tuż przed lub bezpośrednio po nim. Produkty bogate w wapń mogą nawet całkowicie uniemożliwić wchłonięcie leku ze względu na tworzenie różnych soli. Drugim mechanizmem jest zwiększenie wchłaniania leków w przewodzie pokarmowym. To mogą wywołać produkty żywnościowe bogate w tłuszcz. Żywność może również istotnie wpływać na metabolizm leku. Powszechnie znany jest przykład z sokiem z grejpfruta, który nie może być stosowany razem z lekiem.
Inny mechanizm działania polega na synergistycznym, czyli wspomagającym, wpływie żywności na niektóre leki. Mowa tu przede wszystkim o kofeinie, która może nasilać działanie niektórych leków. Zawsze należy zwracać uwagę na to, w jaki sposób dany lek działa. Otóż np. w przypadku leków przeciwzakrzepowych podawanie produktów żywnościowych bogatych w witaminę K skutkuje blokującym działaniem żywności na lek.
Przykłady interakcji leków z żywnością
Dieta staje się istotnym problemem u chorych stosujących diuretyki oszczędzające potas. Dodatkowe spożywanie dużych ilości produktów bogatych w potas może prowadzić do jego nadmiernego stężenia, co jest niebezpieczne dla zdrowia. W terapii nadciśnienia tętniczego poza dietetykami stosuje się często inhibitory konwertazy angiotensyny. Posiłek bogatotłuszczowy w okolicach pory przyjęcia leków istotnie zmniejsza jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Nie powinno się również spożywać lukrecji.
Przy leczeniu przeciwzakrzepowym za pomocą antagonistów witaminy K, czyli warfaryny i acenokumarolu, nie powinno się dodatkowo przyjmować produktów bogatych w tę witaminę. Nie stosuje się też diety bogatej w witaminę E.
Powszechnie wykorzystywane niesteroidowe leki przeciwzapalne powinny być zawsze przyjmowane podczas posiłku, chyba że lekarz zaleci inaczej. Wynika to z uszkadzającego działania na śluzówkę żołądka. Ostrożność muszą zachować osoby z astmą czy przewlekłym zapaleniem oskrzeli. Stosując leki z teofiliną, która ma za zadanie rozszerzyć oskrzela, nie powinno się podawać dodatkowo kawy czy napojów typu coca-cola, ponieważ mogą wystąpić działania niepożądane, np. kołatanie serca.
Leki, jak np. hormon tarczycy, należy przyjmować na co najmniej 30 min przed posiłkiem na czczo. Szczególnie negatywny wpływ mają produkty bogate w żelazo i magnez.
Oczywiście przeciwwskazane jest stosowanie alkoholu podczas jakiejkolwiek terapii. Może on bowiem wchodzić w interakcję z lekami, np. psychotropowymi, a także nasilać działanie niektórych leków, co skutkuje np. gwałtownym spadkiem ciśnienia tętniczego. Często stosowanymi lekami są statyny. Zmniejszają one stężenie frakcji LDL (lipoprotein o niskiej gęstości) cholesterolu. Picie alkoholu nasila uszkodzenie wątroby. Oczywiście przykładów interakcji pomiędzy lekami a żywnością jest wiele, omówienie ich wszystkich szczegółowo wykracza poza ramy artykułu. Stosując jednak jakikolwiek lek, warto zawsze zwrócić uwagę na to, w jaki sposób powinien być przyjmowany i z jakimi posiłkami.