Insulina to hormon peptydowy wytwarzany przez komórki beta wysp trzustkowych, tzw. Langerhansa, który odpowiada za prawidłowy poziom cukru we krwi. Wpływa na metabolizm głównie węglowodanów, oraz w znacznie mniejszym stopniu białek i tłuszczów. Insulina na czczo jest badaniem, które daje dużo informacji klinicznych na temat wrażliwości organizmu na ten hormon. Pomiar stężenia insuliny zaleca się przy diagnostyce hipoglikemii.

Czy insulinę można zażywać na czczo?

Insulina jest jednymz leków wykorzystywanych w terapii cukrzycy. Zastępuje hormon naturalnie wytwarzany w trzustce. W medycynie funkcjonuje kilka rodzajów insulin, a ich użycie zależy od czasu działania, pory podania lub zamierzonego efektu.

Insulina bazalna utrzymuje prawidłowy poziom cukru w nocy i między posiłkami. Ma za zadanie naśladować podstawowe wydzielanie insuliny. Z kolei insulinę przed posiłkiem zażywa się w celu pokrycia wzrostu glikemii związanego z jedzeniem. Dlatego po jej przyjęciu chory musi zjeść, aby uniknąć spadku stężenia glukozy we krwi i groźnych powikłań. Szybko działający analog insuliny zaczyna działać w ciągu 5–10 minut, a insulina krótko działająca aplikowana jest na około 30 minut przed posiłkiem. Są to tzw. insuliny doposiłkowe – przyjmowane bezpośrednio przed posiłkiem, także przed śniadaniem.

Przyjmowanie insuliny wiąże się z nabyciem umiejętności planowania pory posiłków. Dostarczenie odpowiedniej dawki glukozy w trakcie działania insuliny jest kluczowe dla zdrowia. Wiedza na temat czasu, po jakim lek zacznie działać i kiedy nastąpi szczyt jego działania, jest niezbędna w insulinoterapii.

Na czym polega badanie insuliny na czczo?

Badanie stężenia insuliny na czczo przeprowadza się podczas analizy morfologicznej krwi. Materiałem do badania jest krew żylna, najczęściej z żyły łokciowej, pobrana w godzinach 7–10. Bezpośrednio przed badaniem należy odpoczywać w pozycji siedzącej przez 10–15 min. Powinno być ono wykonane na pusty żołądek – ostatni posiłek należy spożyć najpóźniej poprzedniego dnia do godz. 18. Przed badaniem insuliny na czczo można wypić wodę lub gorzką herbatę. W przypadku dzieci do 3 roku życia zaleca się pobieranie krwi od pół do jednej godziny po karmieniu.

Cena badania insuliny na czczo wynosi około 30 zł. Wyniki otrzymuje się najpóźniej następnego dnia roboczego. Norma insuliny jest zależna od płci, wieku i metody stosowanej w laboratorium. Zazwyczaj wynosi ona 2,6–24,9 μIU/ml.

Kiedy przeprowadza się pomiar stężenia insuliny na czczo?

Pomiar stężenia insuliny na czczo wskazany jest, gdy pacjent wykazuje cechy niedocukrzenia bez uchwytnej przyczyny – hipoglikemii rozumianej jako zbyt niski poziom cukru we krwi. Badanie przeprowadza się u osób, które mają objawy sugerujące nieprawidłowe uwalnianie lub wykorzystywanie insuliny przez organizm. Wykorzystywane jest do monitorowania endogennej insuliny. Wykonuje się je u osób z podejrzeniem wyspiaka. Insulinoma to rzadko występujący guz wywodzący się z komórek wysp trzustkowych, który zaburza produkcję insuliny lub powoduje nadwrażliwość na ten hormon. W przypadku stwierdzenia cukrzycy typu 2 badanie insuliny na czczo przeprowadza się w celu dokonania oceny zasadności kontynuowania dotychczasowego leczenia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi i podjęcia decyzji o konieczności wprowadzenia insulinoterapii. Służy potwierdzeniu insulinooporności, czyli obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny. Stosowane jest w ocenie pomyślności usunięcia wyspiaka i monitorowaniu ewentualnej wznowy oraz skuteczności leczenia po transplantacji komórek wysp trzustkowych. Stanowi element diagnostyki w kierunku akromegalii i zespołu Cushinga.

Insulina na czczo – składowa krzywej glukozowo-insulinowej

Pomiar stężenia insuliny na czczo przeprowadza się u osób, które poddawane są badaniu o nazwie krzywa glukozowo-insulinowa. Polega ono na ocenie stężenia glukozy i insuliny na czczo oraz po 1 godzinie i 2 godzinach po podaniu testowej dawki glukozy, czyli po wypiciu 75 g glukozy (tzw. obciążenie glukozą).

Dużą popularnością w ostatnim czasie cieszy się matematyczny model oceny insulinooporności HOMA (ang. Homeostatic Model Assessment). Na podstawie pomiaru stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi oblicza się współczynnik insulinooporności według wzoru: HOMA-IR (mmol/L x μU/ml) = stężenie glukozy na czczo (mmol/L) x stężenie insuliny na czczo (μU/ml)/22,5. Wartość współczynnika w warunkach fizjologicznych wynosi 1,0. Wyższa od niej przemawia za insulinoopornością.

Co oznacza wysoka insulina na czczo?

Wysoka insulina na czczo, oprócz tego, że świadczy o cukrzycy typu 2, występuje w trakcie długotrwałego zażywania kortykosteroidów, lewodopy i doustnej antykoncepcji. Pojawia się w akromegalii, wyspiaku i chorobie Cushinga. Typowa jest dla zespołu metabolicznego. Wysoką insulinę na czczo mogą mieć osoby otyłe i cierpiące na nietolerancję galaktozy lub fruktozy.

Wysokie stężenie insuliny powoduje hipoglikemię (niedobór glukozy we krwi), co może objawiać się nadmierną potliwością, kołataniem serca, zawrotami głowy, zaburzeniami widzenia i drgawkami. W wyniku niedoboru glukozy organizm ma za mało energii. Ostatecznie stan ten może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.

Co oznacza niska insulina na czczo?

Niska insulina na czczo towarzyszy chorym na cukrzycę typu 1 – trzustka nie produkuje tego hormonu. Pojawia się przy zapaleniu trzustki i niedoczynności przysadki.

Bibliografia:

1. Wesołowski P., Wańkowicz Z., Insulinooporność - metody rozpoznawania i następstwa kliniczne, „Nefrologia i Dializoterapia Polska”, 2011, 15(4), s. 243-246.

2. Tatoń J., Czech A., Bernas M., Diabetologia Kliniczna, Warszawa, PZWL, 2008.