Guzy trzustki mogą być różnego pochodzenia. Wyróżnia się głównie guzy niezłośliwe trzustki o typie torbieli, zmiany złośliwe (rak) lub guzy neuroendokrynne trzustki. Rak trzustki jest bardzo złośliwym nowotworem. Nie rokuje dobrze.

Guz na trzustce – torbiel

Bardzo często guzem trzustki okazuje się być torbiel. Jest to zbiornik płynu zawierający wydzielinę trzustkową. Wyróżnia się torbiele prawdziwe i pozapalne. Bardzo częstą przyczyną powstawania torbieli trzustki jest zastój soków trzustkowych, poprzez poszerzenie dróg wyprowadzających je z trzustki. Zdarza się to przy niedrożności przewodu trzustkowego w przebiegu kamicy przewodów żółciowych wspólnych. Około połowa torbieli trzustki to torbiele nowotworowe. Inne typy torbieli to torbiele skórzaste, potworniaki czy pasożytnicze. Torbiele pozapalne są następstwem ostrego zapalenia trzustki.

Torbiele pozapalne mają zawsze w wywiadzie przewlekłe lub ostre zapalenie trzustki. Małe torbiele są zazwyczaj bezobjawowe. Do objawów torbieli większych (powyżej 4 cm średnicy) zalicza się:

• dyskomfort w jamie brzusznej,
• ostry ból brzucha (nie zawsze),
• nudności i wymioty,
• osłabienie,
• spadek apetytu,
• spadek masy ciała,
• gorączkę.

W przypadku torbieli pozapalnych objawowych wykonuje się ich drenaż, tym bardziej przy objawach uciskowych. Dokonuje się tego poprzez nakłucie pod kontrolą USG lub endoskopowy drenaż wewnętrzny. Jeśli torbiel jest nowotworowa, nie przeprowadza się drenażu, tylko usuwa się ją chirurgicznie.

Guz trzustki – rak

Guz trzustki może być wywołany zmiana złośliwą – rakiem trzustki. Najczęściej jest to gruczolakorak. Lokalizuje się głównie w głowie, dużo rzadziej w trzonie lub w ogonie. Do czynników ryzyka raka trzustki zalicza się:

• palenie papierosów,
• przewlekłe zapalenie trzustki,
• uwarunkowania genetyczne,
• otyłość,
• cukrzycę.

Objawy guza początkowo mogą nie być charakterystyczne. Pojawia się ból, dyskomfort w nadbrzuszu, czasem wzdęcie, utrata łaknienia, spadek masy ciała, nudności. Jeśli rak zlokalizował się w głowie trzustki, często pierwszym istotnym objawem jest żółtaczka. Wynika ona z uciśnięcia przewodu żółciowego wspólnego przez guz. Do innych objawów zalicza się:

• ból w nadbrzuszu,
• świąd skóry,
• cukrzycę lub nietolerancję glukozy,
• ostre zapalenie trzustki,
• objaw Courvoisiera – powiększony, wyczuwalny przez powłoki pęcherzyk żółciowy z żółtaczką),
• wodobrzusze,
• powiększenie śledziony,
• niedrożność dwunastnicy.

Jest to nowotwór o bardzo dużej złośliwości, cechuje się szybkim wzrostem i skłonnością do naciekania. Daje często przerzuty do wątroby, węzłów chłonnych i narządów odległych. Rozpoznanie stawia się na postawie badań obrazowych. Leczeniem z wyboru jest leczenie operacyjne – radykalne. Stosuje się dwie metody operacyjne:

• Kauscha i Whipple’a – polega na usunięciu głowy trzustki, pęcherzyka żółciowego, przewodu żółciowego wspólnego, dwunastnicy i części odźwiernikowej żołądka,
• Traverso – jak wyżej, ale z zaoszczędzeniem odźwiernika.

Rokowanie zależy od możliwości resekcyjnych. Średnie przeżycie nieoperowanych osób od momentu rozpoznania wynosi zaledwie kilka miesięcy. Po doszczętnej operacji przeżycie może osiągnąć nawet rok.

Guzy trzustki neuroendokrynne

Trzustka jest gruczołem wydzielającym hormony, jak np. insulina czy glukagon. Poszczególne typy komórek odpowiedzialne za wydzielanie tych hormonów mogą ulec przemianie nowotworowej. Spośród nich najczęstszy jest guz z komórek beta trzustki, wytwarzający insulinę. Może okazać się to niebezpieczne, ze względu na obniżenie cukru we krwi pod wpływem insuliny.

Głównym objawem guza neuroendokrynnego wydzielającego insulinę jest hipoglikemia, która szczególnie często ujawnia się po wysiłku fizycznym czy dłuższym okresie głodowania. Stan chorego może imitować napad padaczkowy czy upojenie alkoholowe. Osoby z tego typu guzem mają częste napady głodu. Częste jedzenie indukuje otyłość. Charakterystyczna dla tych chorych jest triada Whipple’a – objawy występują w czasie głodzenia z wystąpieniem hipoglikemii, a także ustępują po podaniu węglowodanów.

Leczeniem z wyboru jest wycięcie guza. Nowotwór może dawać przerzuty.

Inne guzy trzustki

Do innych guzów na trzustce zalicza się guz gastrinoma, czyli neuroendokrynny guz wydzielający gastrynę. Jest dość rzadki w trzustce.

Z komórek A w trzustce wywodzi się glukagonowy guz, wydzielający w nadmiarze glukagon. Objawy to: cukrzyca, ubytek masy ciała, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, biegunka i wiele nietypowych innych objawów.

Guz somatostatynowy to bardzo rzadki nowotwór trzustki. Bardzo często przerzutuje. Można obserwować w jego przebiegu cukrzycę, kamicę pęcherzyka żółciowego, biegunkę, utratę masy ciała, tłuszczowe stolce.