Wyrażenia „uzależnienie od alkoholu” (z łac. Alcoholismus chronicum) użył po raz pierwszy w 1849 r. szwedzki lekarz Magnus Huss. Jest on autorem pierwszej koncepcji alkoholizmu jako choroby. Obecnie badacze powołują się jednak na fazy alkoholizmu określone przez Elvina Mortona Jellinka. Badacz wyodrębnił cztery fazy uzależnienia od alkoholu.
Alkoholizm – definicja i klasyfikacja ICD-10
Alkoholizm określany bywa jako uzależnienie od alkoholu, choroba alkoholowa, zespół uzależnienia od alkoholu, toksykomania alkoholowa. To zaburzenie, które polega na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) alkoholizm zaklasyfikowany został do kategorii F (Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania), podkategorii 10 (Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu) i podtypu 2 (Zaburzenia psychiczne i behawioralne spowodowane używaniem alkoholu: zespół uzależnienia).
Fazy alkoholizmu według Elvina Mortona Jellinka
Osobą, która w największym stopniu przyczyniła się do postrzegania alkoholizmu w kategoriach choroby, był amerykański biostatystyk i fizjolog Elvin Morton Jellinek. Zaproponował on podział alkoholizmu na etapy rozwoju. Obserwacje przedstawił w 1960 r. w pracy „Koncepcja alkoholizmu jako choroby”, w której wyodrębnił cztery fazy uzależnienia od alkoholu: wstępna prealkoholowa, ostrzegawcza, krytyczna, przewlekła.
Polecamy: Padaczka alkoholowa a zespół abstynencyjny: przyczyny, objawy, leczenie i pierwsza pomoc
Zobacz film i sprawdź kiedy naużywamy alkoholu:
Faza wstępna prealkoholowa, czyli początki alkoholizmu, trwa od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Za początek uznaje się konwencjonalny sposób picia, który nie odbiega od społecznie akceptowanego wzorca. Alkohol postrzegany jest jako źródło przyjemności, które dodatkowo skutecznie likwiduje przykre stany emocjonalne. Działa uspokajająco, nasennie, rozluźniająco i ułatwia pokonywanie nieśmiałości w kontaktach społecznych. Z czasem wzrasta tolerancja na ilość spożywanego alkoholu. Prealkoholową fazę rozwoju uzależnienia od alkoholu określa się mianem ,,picie jako ucieczka”.
Przejście do drugiej fazy uzależnienia od alkoholu wg Jellinka, tj. ostrzegawczej, stwierdza się w sytuacji pojawiania się palimpsestów, czyli luk pamięciowych. Mimo braku utraty przytomności nie ma możliwości przypomnienia sobie okoliczności związanych ze spożywaniem alkoholu. Do powstania luk pamięciowych dochodzi z czasem po wypiciu coraz mniejszej ilości alkoholu. Zwyczajowo określa się je jako ,,przerwa w życiorysie” lub ,,urwanie filmu”. Uzależniony pije po kryjomu i pragnie stwarzać jak najwięcej okazji do spożycia alkoholu. Typowe dla tej fazy choroby alkoholowej jest poczucie winy z powodu picia, które staje się rodzajem trudnego do przezwyciężenia, wewnętrznego przymusu.
Polecamy: Detoks alkoholowy w szpitalu. Jakie objawy leczy i jak wygląda?
Jak nadmiar alkoholu wpływa na nasze zdrowie? Dowiesz się tego z naszego filmu:
Faza krytyczna alkoholizmu, zwana też ostrą, to trzecie stadium choroby alkoholowej. Jej początek stwierdza się w przypadku pojawiania się utraty kontroli nad piciem i porannego spożywania alkoholu, co zwyczajowo zwane jest klinem. Klinowanie ma zapobiec wystąpieniu przykrych objawów odstawiennych. Okresy picia zaczynają dominować nad okresami abstynencji. Głód alkoholowy pojawia się coraz częściej, głównie jako przymus fizyczny. Uzależniony w rozmaity sposób próbuje usprawiedliwiać swoje zachowanie. Użala się nad sobą. Występuje też zaprzeczanie problemu i samooszukiwanie. Nierzadko podejmuje próby samobójcze. Charakterystyczne dla tego etapu alkoholizmu są naprzemienne stany wyrzutów sumienia i agresji oraz próby uzyskania kontroli nad piciem (wyznaczanie okresów abstynencji). Pojawia się coraz więcej problemów zdrowotnych. Dezorganizacji ulegają stosunki z otoczeniem, w tym zwłaszcza kłopoty w domu i pracy. Nierzadko pojawiają się konflikty prawne alkoholizmu. Występować mogą objawy patologicznej zazdrości skierowanej wobec współmałżonka. Charakterystyczny jest gwałtowny spadek samooceny, poczucie pustki i bezradności.
Polecamy: Jak pomóc alkoholikowi wyjść z nałogu? Co zrobić, jeśli nie chce się leczyć?
Ostatnia faza alkoholizmu, czyli przewlekła, pojawia się wówczas, gdy dochodzi do wielodniowych ciągów alkoholowych. Zmniejsza się tolerancja na alkohol. Osoby znajdujące się w tym stadium alkoholizmu spożywają nierzadko alkohole niekonsumpcyjne. Niepodjęcie leczenia może stać się przyczyną śmierci. Stwierdza się psychozy alkoholowe, zaburzenia snu, nasilone objawy abstynencyjne, zaburzenia pamięci, nastroju, koncentracji. Podczas fazy chronicznej na skutek nadmiernej ilości spożytego alkoholu dochodzi do uszkodzenia wielu narządów i układów. Rozwinąć się mogą zwłaszcza: marskość i niewydolność wątroby, nadciśnienie tętnicze, polineuropatia, zespół móżdżkowy, kardiomiopatia. Ze względu na działanie kancerogenne alkoholu oraz stan ogólnego wyniszczenia organizmu rośnie ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej.
Leczenie alkoholizmu
Wg Jellinka podczas każdej fazy alkoholizmu podjąć można leczenie, przy czym na początkowym etapie choroby terapia przebiega szybciej a alkoholizm pociąga za sobą znacznie mniej konsekwencji. Uzależniony skorzystać może ze specjalistycznej pomocy oferowanej przez instytucje, jak kluby abstynenta, ośrodki terapii uzależnień i współuzależnienia, wspólnoty anonimowych alkoholików, i leczenia farmakologicznego.
Bibliografia:
1. Cierpiałkowska L., Ziarko M., Psychologia uzależnień – alkoholizm, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2010.
2. Frąckowiak M., Motyka M., Zespół zależności alkoholowej: charakterystyka, fazy rozwoju, metody diagnozowania, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2015, 96(2), s. 315-320.
3. Woronowicz B.T., Na zdrowie! Jak poradzić sobie z uzależnieniem od alkoholu, Wrocław, Media Rodzina, 2008.