Drenaż ułożeniowy to jedna z ważniejszych technik rehabilitacyjnych pacjentów cierpiących na mukowiscydozę. Wykorzystuje się go jednak także do leczenia innych powikłań po zakażeniach dróg oddechowych, kiedy problem stanowi pozbycie się nagromadzonej w oskrzelach wydzieliny.
Na czym polega drenaż ułożeniowy?
Drenaż ułożeniowy jest jednym z rodzajów fizjoterapii oddechowej. Przede wszystkim pozwala na usunięcie nagromadzonej w oskrzelach wydzieliny, która utrudnia dziecku oddychanie i normalne funkcjonowanie. Stosować go można zarówno u niemowląt, jak i u starszych dzieci.
Drenaż ułożeniowy polega na umiejętnym wykorzystaniu siły grawitacyjnej. Dzięki temu możliwe jest usunięcie wydzieliny z tzw. drzewa oskrzelowego. Tym samym układ oddechowy zostaje uwolniony od nacisku wydzieliny, spada ewentualne nadciśnienie płucne, zmniejsza się obrzęk opłucnej.
Jak wykonać drenaż ułożeniowy?
Drenaż ułożeniowy polega na uniesieniu dziecka pod kątem około 20° w stosunku do podłoża, na którym ono leży. Łączy się go z głębokim oddychaniem, opukiwaniem. Wykorzystuje się także drenaż wibracyjny. Wszystko po to, aby doprowadzić do poruszenia się i przesunięcia wydzieliny, wystąpienia kaszlu, który skutkował będzie oczyszczaniem dróg oddechowych z zalegającej w nich wydzieliny. Drenaż ułożeniowy u małych dzieci wykonuje się do 30 minut, u dorosłych pacjentów czas ten można wydłużyć do 45–60 minut.
Drenaż ułożeniowy – pozycja dziecka
Drenaż ułożeniowy wykonuje się w pozycji Trendelenburga. Polega ona na ułożeniu osoby pod kątem 15–30° w stosunku do głowy. Pacjent powinien leżeć na równym i płaskim podłożu. Wcześniej w medycynie panowało przekonanie, że pozycja ta pomaga centralizować krążenie i uznawano ją za przeciwwstrząsową. O ile te założenia były błędne, o tyle pozycja okazała się przydatna w fizjoterapii organów umieszczonych w górnej części ciała, w tym do drenażu ułożeniowego. Obecnie stosuje się ją również podczas badań, operacji i innych działań medycznych w obszarze górnej części ciała. Pozycja Trendelenburga umożliwia pełny wgląd w górną część przewodu pokarmowego. Stosuje się ją w operacjach kardiochirurgicznych, podczas umiejscowienia centralnego wkłucia, a także przy zabiegach stomatologicznych.
Ponadto należy pamiętać, że pacjentów ułożonych w pozycji Trendelenburga absolutnie nie można pozostawiać bez opieki. Co ciekawe, pozycję odwrotnego Trendelenburga (głowa jest podniesiona o 15–30° w stosunku do stóp) stosuje się niekiedy do zwiększenia czynności oddechowej osób z nadwagą, ponieważ dzięki niemu możliwe jest zmniejszenie ciśnienia śródczaszkowego. Podczas drenażu ułożeniowego nie zaleca się układać na brzuchu noworodków i niemowląt.
Drenaż ułożeniowy u dzieci z mukowiscydozą
Drenaż ułożeniowy wykonuje się przede wszystkim u osób, które borykają się z rozstrzeniem oskrzeli, czyli z trwałym rozszerzenia dróg oddechowych, które prowadzi do utraty elementów sprężystych. Rozstrzenia mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Nabyte najczęściej są powikłaniami po ciężkich zakażeniach dróg oddechowych, natomiast wrodzone to pochodna chorób uszkadzających oczyszczanie śluzowo-rzęskowe. Obok zespołu Kartagenera do najpoważniejszych tego typu chorób należy mukowiscydoza. Drenaż ułożeniowy jest natomiast pierwszą techniką, która jest wprowadzana do leczenia chorych na nią dzieci. Drenaż ułożeniowy płuc (właściwie oskrzeli) zaczyna się w momencie, gdy pada diagnoza choroby. Pierwszą jego wersją jest samo oklepywanie, natomiast w kolejnych krokach przechodzi się do drenażu właściwego.
Drenaż jest często określany jako fizjoterapia wstępna. Rozpoczyna się go już w okresie niemowlęcym. Dziecko układa się tak, aby oskrzele drenujące konkretny segment płuca znajdowało się prostopadle do podłoża. Siła ciężkości sprawia, że wydzielina spływa do oskrzela głównego. Następuje kaszel i wydzielina zostaje usunięta. Na każdą pozycję drenażu poświęca się od 2 do 10 minut. Wszystko zależy od tego, ile wydzieliny zalega w płucach. Przeciętnie wykonuje się 2 sesje w ciągu dnia, jednak w okresie infekcji liczba ta zdecydowanie się zwiększa. W trakcie drenażu stosuje się również ręczne lub mechaniczne oklepywanie dziecka. W ten sposób powoduje się nacisk klatki piersiowej z wibracją na wydechu, co umożliwia przesunięcie wydzieliny do głównych oskrzeli. Niestety, ponieważ drenaż ułożeniowy zawsze wymaga obecności drugiej osoby, a dzieci dość szybko nabywają potrzeby samodzielności i niezależności, to w okresie młodzieńczym część pacjentów zaprzestaje drenażu ułożeniowego, co przekłada się na pogorszenie stanu ich zdrowia.
Zobacz film: Oskrzela
Literatura:
1. Kazimiera Małolepsza, Fizjoterapia u dzieci chorych na mukowiscydozę, „Nowa Pediatria”, 5/2000.
2. Leczenie inhalacyjne i rehabilitacyjne układu oddechowego u dzieci i dorosłych, pod red. Jerzego Alkiewicza, Wrocław 1995.