Autyzm, a raczej spektrum autystyczne, obejmuje różne typy zaburzeń rozwoju u osób ze znacznymi zaburzeniami komunikacji i interakcji społecznych, a także powtarzalnym zachowaniem i ograniczonymi zainteresowaniami.

Autyzm: na czym polega i jakie są jego rodzaje?

Co to jest autyzm i kto na niego choruje? Autyzm może występować u dzieci i u dorosłych, jest to choroba nieuleczalna, na którą zapada się w dzieciństwie, przeważnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Zaburzenia ze spektrum autyzmu to:

• autyzm wczesnodziecięcy – zespół złożonych zaburzeń rozwoju i działania ośrodkowego układu nerwowego, z tym zaburzeniem utożsamia się autyzm i używa tych pojęć zamiennie;

• autyzm atypowy – odmiana autyzmu rozpoczynająca się nietypowo, bo powyżej 3. roku życia dziecka;

• zespół Aspergera – brak umiejętności społecznych, elastyczności myślenia, problemy w akceptowaniu zmian i nowości bez oznak upośledzenia umysłowego;

• upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się – objawia się wcześnie nabytymi i zdolnościami oratorskimi (bogate słownictwo, płynność wypowiedzi itd.) przy jednoczesnym braku umiejętności posługiwania się językiem niewerbalnym, inne objawy to: słaba pamięć wzrokowa, słabo rozwinięte wyobraźnia i umiejętności przestrzenne, problemy z równowagą i pisaniem, trudności w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji oraz nadwrażliwość zmysłów;

• całościowe zaburzenie rozwoju – zaburzenia komunikacji i w kontaktach społecznych;

• autyzm wysokofunkcjonujący – gdy iloraz inteligencji osoby dotkniętej autyzmem przekracza 90, osoba taka może samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie.

Zaburzenie rozwoju psychicznego ze spektrum autyzmu to także zaburzenie semantyczno-pragmatyczne. Objawia się ono trudnościami w rozumieniu i używaniu mowy i opóźnieniem rozwoju mowy.

Obawy autyzmu u osób w różnym wieku

Jak rozpoznać autyzm? Najpopularniejszym i najważniejszym symptomem autyzmu jest zaburzenie umiejętności społecznych. Pierwsze objawy autyzmu u niemowlaka w tym kontekście to:

• brak reakcji na twarze rodziców i opiekunów;

• bardzo rzadkie nawiązywanie kontaktu wzrokowego;

• pusty wzrok – dziecko nie podążą wzrokiem za osobami ani przedmiotami, błądzi wzrokiem;

• brak oczekiwania zaspokojenia potrzeb dziecka przez rodziców lub opiekunów;

• nieumiejętność wskazywania palcem osób i obiektów;

• nerwowość i płacz w obecności osób dobrze znanych.

Wczesne objawy autyzmu to również brak reakcji na dźwięki i brak gaworzenia. Dziecko z autyzmem nie lubi kontaktu fizycznego, nie umie też rozpoznawać emocji i mowy ciała innych osób, przeważnie nie zwraca uwagi na to, co się mówi do niego lub w jego towarzystwie.

Objawy autyzmu u dzieci w wieku szkolnym mają podobny charakter. Dziecko autystyczne:

• niechętnie uczestniczy w grupowych aktywnościach;

• nie nawiązuje przyjaźni;

• nie umie podtrzymywać rozmowy – około połowa dzieci z autyzmem w ogóle nie mówi i ma to związek z niskim ilorazem inteligencji;

• ma ubogą mimikę i gestykulację;

• nie potrafi rozpoznawać mowy ciała ani mimiki twarzy innych osób;

• nie rozpoznaje ironii, sarkazmu, nie rozumie metafor.

Autyzm dziecięcy objawia się również zaburzonym działaniem zmysłów, w szczególności odczuwania bodźców (zwykle słuchowych i bólowych). Agresja u dzieci z autyzmem jest przeważnie wyrazem frustracji w związku ze zmianami zaplanowanych działań czy podejmowaniem czynności wbrew choremu. Dziecko chore na autyzm nie panuje nad agresją ani nad emocjami.

Objawem autyzmu jest też niski iloraz inteligencji. Tylko u około 10% chorych iloraz inteligencji przekracza 80, u połowy jest niższy niż 30.

Autyzm u dorosłych najczęściej mylony jest z chorobą psychiczną, często ze schizofrenią. Symptomy autyzmu u dorosłych są takie same jak u dzieci, mogą występować z różnym nasileniem.

Przyczyny autyzmu: czynniki ryzyka i diagnostyka

Dotychczas nie potwierdzono przyczyn autyzmu. Przypuszcza się, że za wystąpienie choroby odpowiedzialne są mutacje genetyczne, czynniki rozwojowe, infekcyjne, a także te związane z ciążą i porodem.

Biologiczne anomalia traktowane jako przyczyny autyzmu to m.in.

• podwyższony poziom serotoniny;

• zaburzenia aktywności różnych części mózgu.

Ryzyko wystąpienia autyzmu rośnie w przypadku niedotlenienia płodu w ciąży i gdy występuje konflikt serologiczny. Większe szanse na zachorowanie mają też dzieci ojców po 40. roku życia. Niezależnie od odmiany autyzmu, chorobę można rozpoznać, bacznie obserwując zachowanie dziecka.

Leczenie autyzmu: terapia, leki, dieta

Leczenie autyzmu opiera się na terapii behawioralnej i rehabilitacji. W niektórych przypadkach terapia dopuszcza stosowanie leków łagodzących objawy, takie jak lęki, agresję, bezsenność, wahania nastroju i zaburzenia ruchowe. Leczenie autyzmu odbywa się przeważnie w specjalnych ośrodkach, w których terapeuci prowadzą zabawy dla dzieci z autyzmem, uczą chorych komunikacji i umiejętności społecznych.

Zobacz także: Co to jest autyzm?