Przeczos to forma nadżerki, czyli ubytku naskórka, o linijnym charakterze. Za jego powstanie odpowiadają przeważnie choroby skóry, ale i pojawić się może w przebiegu schorzeń ogólnoustrojowych. Najczęściej stwierdza się go w przypadku wszawicy, gdzie zmiany lokalizują się głównie na karku i skórze głowy, oraz przy świerzbie, w którym przeczosy występują przeważnie na pośladkach i fałdach skórnych. Nierzadko towarzyszą też kandydozie pochwy i pojawiają się na sromie.

Czym są przeczosy?

Przeczos (z łac. excoriatio) to powierzchniowy ubytek w skórze dotychczas niezmienionej. Pojawia się jako konsekwencja drapania się, do którego zmusza uporczywie odczuwany świąd skóry. Swędzenie jest pośrednią przyczyną powstania przeczosów, zaś bezpośrednią – choroba je wywołująca. Przeczosy na skórze widoczne są jako drobne pęknięcia i linie. Ślady po drapaniu sprzyjają dalszej inwazji drobnoustrojów chorobotwórczych odpowiadających za ten objaw.

Przeczosy a problem suchej skóry

Sucha skóra w dużym stopniu może być konsekwencją nieprawidłowej pielęgnacji i zbyt częstych zabiegów kosmetycznych, przyjmowania niektórych leków, nadmiernego opalania się. Dodatkowo niskiej wilgotności powietrza, w którym się przebywa, ogrzewania, częstych i długich, gorących kąpieli, długotrwałego używania klimatyzacji. Sucha skóra to problemem dotykającym często osób w podeszłym wieku, ponieważ towarzyszące procesowi starzenia się zmiany skutkują obniżeniem stężenia ceramidów w skórze, czyli podstawowego budulca cementu międzykomórkowego, w konsekwencji czego dochodzi do nadmiernej utraty wody przez skórę. Dodatkowo stopniowo zanikają gruczoły łojowe, co powoduje niedostateczne wydzielanie sebum. Następuje osłabienie naturalnego płaszcza lipidowego skóry i jej bariery ochronnej, wiążące się z utratą wody. Przeczosy powstałe po drapaniu swędzącej, suchej skóry lokalizują się przeważnie na plecach, podudziach, dłoniach.

Jak pielęgnować skórę suchą? Odpowiedź na filmie:

Jakie choroby mogą być przyczyną powstania przeczosów?

Przeczosy są dolegliwością typową dla schorzeń skóry przebiegających w towarzystwie silnego swędzenia. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:

• wszawica – choroba pasożytnicza wywołana przez wszy. Wyróżnia się następujące jej rodzaje: głowowa, odzieżowa, łonowa, przy czym pierwsza występuje najczęściej. W przypadku wszawicy głowowej wszy bytują na owłosionej skórze głowy, karku, za uszami, i tam właśnie dochodzi do powstania przeczosów. Choroba dotyczy przeważnie przedszkolaków i młodzieży szkolnej. Z kolei wszawica odzieżowa to problem osób nieprzestrzegających zasad higieny i żyjących w złych warunkach bytowych. W jej przebiegu przeczosy ulokowane są głównie na ramionach, klatce piersiowej, pośladkach, szyi. Zaś we wszawicy łonowej, przenoszonej najczęściej drogą płciową, przeczosy pojawiają się na wzgórku łonowym, w pachwinach i niekiedy na udach;
  
• świerzb – choroba zakaźna wywołana przez świerzbowca ludzkiego. Przenosi się podczas bezpośredniego kontaktu z zakażonym. Głównym objawem jest dokuczliwy świąd. Prócz przeczosów pojawiają się plamy i grudki. Dolegliwości dotyczą zwłaszcza pośladków, okolicy nadgarstków, bocznych powierzchni palców u rąk, fałdów skóry, brzucha, brodawek sutkowych u kobiet;
  
• atopowe zapalenie skóry, zwane świerzbiączką – przewlekła, zapalna choroba skóry, dla której typowe są okresy remisji i zaostrzeń. Spowodowana jest nieprawidłową reakcją immunologiczną. Towarzyszą jej nawrotowy, uporczywy świąd i zliszajowacenie skóry, czyli wzmożone pogrubienie i szorstkość. Skóra jest zaczerwieniona i łuszczy się. Przeczosy pojawiają się zwłaszcza w zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi;
  
• łuszczyca – przewlekła choroba układowa, która jest mediowana immunologicznie. Wykazuje tendencję do samoistnych remisji i nawrotów. Typowe są dla niej swędzące, okrągłe, płaskie, czerwone grudki. Przeczosy występują najczęściej w zgięciach łokci i kolan, w okolicy pośladkowej i kości krzyżowej, na owłosionej skórze głowy, stopach i dłoniach;
  
• liszaj płaski – choroba przewlekła, dla której typowe są drobne, czerwone grudki i silny świąd. Przyczyny powstania nie są znane, choć nierzadko towarzyszy chorobom o podłożu autoimmunologicznym. Przeczosy powstałe w jej przebiegu lokalizują się zwłaszcza na nadgarstkach, brzuchu, dłoniach, przedramionach, w okolicy krzyżowo-lędźwiowej.
  

Dodatkowo przeczosy pojawić się mogą przy kandydozie pochwy. Nierzadko są konsekwencją świądu towarzyszącego chorobom ogólnoustrojowym, w tym schorzeniom wątroby, nasilonej żółtaczki, nadczynności tarczycy, cukrzycy, twardziny układowej, stwardnienia rozsianego, półpaśca, chłoniaka.

Na czym polega leczenie przeczosów?

Leczenie przeczosów uzależnione jest przede wszystkim od choroby, która wywołała przyczyniający się do ich powstania świąd. Oprócz podjętego leczenia specjalistycznego istnieją sprawdzone domowe sposoby na zmniejszenie swędzenia skóry, a w związku z tym ograniczające rozwój przeczosów. Wskazane jest stosowanie emolientów, które silnie natłuszczą skórę i zapobiegną nadmiernej utracie wody oraz kremów nawilżających o jak najbardziej naturalnym składzie.

Bibliografia:

1. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, PZWL, 2006.

2. Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa, PZWL, 1994.