Promieniowanie nadfioletowe jest wykorzystywane w terapii niektórych chorób dermatologicznych (między innymi bielactwa i łuszczycy), krzywicy, osteoporozy, odleżyn oraz do łagodzenia dolegliwości w bólach mięśni. W leczeniu stosuje się naturalne promieniowanie, czyli kąpiele słoneczne lub sztuczne, które jest generowane przez specjalne lampy. Promieniowanie nadfioletowe wywołuje efekty fotochemiczne. Jednym z nich jest rumień fotochemiczny. Należy pamiętać, że dla organizmu człowieka szkodliwy może być zarówno niedostatek, jak i nadmiar promieniowania nadfioletowego.

Co to jest rumień fotochemiczny?

Rumień fotochemiczny jest zaczerwienieniem skóry, które powstaje w wyniku ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Jego działanie powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co objawia się jako miejscowy odczyn. Pierwsze symptomy pojawiają się po około 6 godzinach od ekspozycji i osiągają swoje maksimum w ciągu 24 godzin. Po tym czasie następuje faza ustępowania rumienia, która może trwać nawet kilka dni. W efekcie dochodzi do tworzenia się pigmentu w skórze.

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest jednym z typów promieniowania słonecznego. Ma postać niewidzialnej dla człowieka fali o długości, która mieści się w zakresie od 100 do 400 nm. Jego poszczególne zakresy mają różne właściwości i wpływ na ludzki organizm. Co ważne, żaden z nich nie wywołuje wrażenia cieplnego. Wyróżnia się 3 rodzaje promieniowania UV:

• UVA – długość fali wynosi 315–400 nm; dociera ono do najgłębszych warstw skóry, jednak wykazuje najsłabsze działanie fotochemiczne i rzadko wywołuje rumień fotochemiczny, natomiast powoduje pigmentację skóry na skutek utleniania melaniny;
• UVB – długość fali wynosi 280–315 nm; promienie wnikają jedynie w naskórek i wyzwalają produkcję witaminy D3, natomiast ich nadmiar prowadzi do powstania rumienia fotochemicznego i oparzeń skóry; ten rodzaj promieniowania powoduje syntezę związków rakotwórczych w skórze;
• UVC – długość fali wynosi 100–280 nm; jest ono uważane za najbardziej szkodliwe, jednak jego większość jest pochłaniana przez ziemską atmosferę.

20% promieni nadfioletowych jest pochłaniane przez naskórek, 50% przez warstwy skóry, co wywołuje odczyny fotochemiczne, głównie rumień fotochemiczny. Pozostała część promieniowania ulega odbiciu.

Jak powstaje rumień fotochemiczny?

Mechanizm powstawania rumienia fotochemicznego składa się z dwóch etapów. Początkowo komórki naskórka pochłaniają energię promieniowania UV. W efekcie dochodzi do denaturacji ich białek. Następnie uszkodzone komórki zaczynają wydzielać substancje, które działają na naczynia krwionośne. Głównym z nich jest histamina. Przenika ona do warstwy skóry właściwej, gdzie powoduje rozszerzenie naczyń włosowatych i zwiększenie ich przepuszczalności. Po kilku godzinach pojawia się rumień fotochemiczny, czyli charakterystyczne zaczerwienienie skóry w miejscach, które były wystawione na promieniowanie.

Polecamy: Zastosowanie promieniowania ultrafioletowego (UV) w kosmetologii – rodzaje promieniowania UV, fototerapia i zastosowanie promieniowania w lampach do paznokci

Jak łagodzić poparzenia słoneczne? Dowiesz się tego z naszego filmu:

Co wpływa na intensywność rumienia fotochemicznego?

Rumień fotochemiczny może mieć różny poziom intensywności oraz czas trwania. Obie cechy zależą od:

• czasu trwania promieniowania,
• długości fali promieniowania UV,
• źródła promieniowania,
• intensywności promieniowania,
• kąta padania fali na skórę,
• okolicy ciała, która była wystawiona na promieniowanie,
• odległości skóry od źródła promieniowania,
• wrażliwości skóry,
• grubości naskórka,
• karnacji,
• wieku (małe dzieci są bardziej narażone niż osoby dorosłe),
• pory roku,
• przyjmowanych leków.

Rumień fotochemiczny a oparzenia słoneczne

Na pierwszy rzut oka rumień fotochemiczny może przypominać oparzenie słoneczne. Podobnie jak ono objawia się zaczerwienieniem, a przy dużej dawce promieniowania może pojawić się podrażnienie skóry, ból, martwica, owrzodzenia i pęcherze surowicze. Różnica polega na tym, że rumień fotochemiczny pojawia się dopiero po kilku godzinach od ekspozycji na promienie UV, natomiast oparzenie można zaobserwować już w trakcie długotrwałej ekspozycji na światło słoneczne.

Rumień fotochemiczny a opalenizna

W procesie powstawania rumienia fotochemicznego pod wpływem promieniowania UVA i UVB dochodzi do przekształcania się związków chemicznych zawartych w skórze, a w efekcie do utleniania melaniny i powstania brunatnego pigmentu. Kiedy rumień fotochemiczny ustępuje, w jego miejscu pozostaje ciemniejsze zabarwienie naskórka. Intensywność opalenizny zależy od nagromadzenia barwnika (melaniny) w skórze, długości fali promieniowania oraz wrażliwości osobniczej na jego działanie.

Bibliografia:

1. T. Mika, Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.