Choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą autoimmunologiczną tarczycy, w której występują objawy nadczynności tarczycy, w tym również objaw Stellwaga. Charakterystyczne dla niej są wole naczyniowe, wytrzeszcz gałek ocznych oraz obrzęk przedgoleniowy.
Objaw Stellwaga a nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy wynika ze zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Może być jawna lub utajona. Nadczynność tarczycy występuje 10 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. W regionach, gdzie podaż jodu jest prawidłowa, główną przyczyną schorzenia jest choroba Gravesa-Basedowa, dla której charakterystyczny jest objaw Stellwaga. W przypadku niedoboru jodu najczęstszą przyczyną schorzenia jest wole guzkowe toksyczne.
Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest pobudzenie receptora tyreotropiny (TSH). Może ono wynikać z obecności autoprzeciwciał, mutacji aktywującej receptor oraz wydzielania TSH przez nowotwory przysadki. Do pozostałych przyczyn należy uszkodzenie tarczycy w wyniku stanu zapalnego oraz przedawkowanie L-tyroksyny (euthyroksu).
Skąd wiadomo, że tarczyca choruje? Dowiesz się tego z filmu:
Objawy podmiotowe i przedmiotowe mogą dotyczyć każdego narządu. W przypadku objawów podmiotowych wyróżnia się:
- niepokój, drażliwość oraz pobudzenie psychoruchowe
- wzmożoną potliwość
- osłabienie mięśni
- kołatanie serca
- biegunkę
- duszność
- wielomocz
- osłabienie libido.
Do objawów przedmiotowych zalicza się:
- drżenie mięśni
- objaw Stellwaga, czyli rzadkie mruganie
- objaw Graefego, polegający na spowolnionym ruchu powieki w stosunku do gałki ocznej podczas patrzenia w dół
- objaw Kochera, który jest analogiczny do objawu Graefego, lecz dotyczy patrzenia w górę
- objaw Moebiusa, który polega na osłabieniu zdolności gałki ocznej do konwergencji
- objaw Dalrymple’a, polegający na nadmiernym rozszerzeniu szpary powiek
- ciepłą, wilgotną skórę
- cienkie i łamliwe włosy
- zmniejszenie masy mięśniowej
- przyspieszenie akcji serca
- wole tarczycowe.
Czy objaw Stellwaga ma wpływ na rozpoznanie nadczynności tarczycy?
Rozpoznanie nadczynności tarczycy ustala się na podstawie kryteriów laboratoryjnych. W przypadku pierwotnej nadczynności tarczycy stwierdza się:
- obniżone stężenie TSH
- zwiększone stężenie wolnej tyroksyny i trójjodotyroniny
- zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego
- hiperglikemię
- zwiększenie stężenia wapnia
- zwiększenie aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT).
W badaniu elektrokardiograficznym (EKG) najczęściej stwierdza się częstoskurcz zatokowy oraz migotanie przedsionków. W badaniu ultrasonografem (USG) możemy zaobserwować powiększenie tarczycy w postaci wola. Objawy oczne, takie jak objaw Stellwaga, nie są wymagane do postawienia rozpoznania nadczynności tarczycy.
Jak działa tarczyca? Dowiesz się tego z filmu:
Jaki wpływ na objaw Stellwaga ma leczenie nadczynności tarczycy?
Leczenie objawu Stellwaga polega na zwalczaniu choroby podstawowej, a więc nadczynności tarczycy. Dzieli się je na leczenie farmakologiczne, operacyjne i jodem promieniotwórczym.
Do leków stosowanych w nadczynności tarczycy zalicza się tiamazol oraz propylotiouracyl. Hamują one syntezę hormonów tarczycy, lecz nie mają wpływu na ich wydzielanie, dlatego też efekt ujawnia się dopiero po około 3 tygodniach.
Jod promieniotwórczy, emitując promieniowanie gamma i beta, uszkadza komórki tarczycy, doprowadzając do ich obumarcia. Efekty leczenia obserwuje się dopiero po kilku tygodniach, a nawet i miesiącach. Na ogół udaje się uzyskać tzw. stan eutyreozy, a więc prawidłowe stężenie hormonów tarczycy. Niestety w pewnych przypadkach rozwija się niedoczynność. Należy pamiętać, że objaw Stellwaga nie występuje w tej jednostce chorobowej.
Leczenie operacyjne polega na wycięciu tarczycy.
Objaw Stellwaga w chorobie Gravesa-Basedowa
Choroba Gravesa-Basedowa wynika z obecności autoprzeciwciał przeciwko receptorowi TSH na powierzchni komórek tarczycy, jest więc chorobą autoimmunologiczną. Dochodzi do pobudzenia receptora przez przeciwciała i nadmiernego wytwarzania oraz wydzielania hormonów tarczycy. Objawy choroby można podzielić na swoiste i nieswoiste. Objawy nieswoiste są takie same jak w nadczynności tarczycy, występują tu więc również objaw Stellwaga i inne objawy oczne.
Do objawów swoistych dla choroby Gravesa-Basedowa można zaliczyć:
- wytrzeszcz gałek ocznych
- obrzęk przedgoleniowy
- akropachię tarczycową
- wole naczyniowe.
Wytrzeszcz gałek ocznych spowodowany jest zwiększoną ilością tkanki okołooczodołowej w stosunku do stanu prawidłowego. W tym przypadku objaw Stellwaga może być niezauważalny bądź słabiej wyrażony. Akropachia tarczycowa polega na pogrubieniu i zaokrągleniu paliczków rąk. Leczenie choroby Gravesa-Basedowa jest zbliżone do leczenia nadczynności tarczycy. Prawidłowa terapia powoduje zanik objawu Stellwaga i innych objawów ocznych.
Bibliografia:
- Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika 2018, Medycyna Praktyczna, wyd. 8, Kraków 2018.
- Kokot F. Choroby wewnętrzne, PZWL, Warszawa 2006.