Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego badanie cytologiczne należy przeprowadzać przynajmniej raz na 3 lata. Nie powinno się jednak wykonywać cytologii po stosunku. Dlaczego?

Cytologia – co to za badanie?

Cytologia, nazywana również rozmazem szyjkowym, to jedno z podstawowych ginekologicznych badań diagnostycznych. Pobranie materiału i obejrzenie go pod mikroskopem umożliwia rozpoznanie wczesnego stadium raka szyjki macicy. Na zachorowanie narażone są szczególnie kobiety między 25 a 65 rokiem życia, zwłaszcza te, które nie badają się regularnie. W Polsce raka szyjki macicy diagnozuje się u około 10 kobiet dziennie, z czego połowa umiera, dlatego niezbędne są regularne badania profilaktyczne refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Cytologię wykonuje się od 1942 roku. Wówczas została opisana i opatentowana przez greckiego lekarza. George Papanicolaou, bo o nim mowa, zmarł w 1962 roku, gdy cytologię traktowano już jako standardowe badanie przeprowadzane w celu rozpoznania i leczenia kobiecych chorób nowotworowych.

Kiedy i jak często wykonuje się badanie cytologiczne?

Cytologia powinna być obowiązkowym badaniem każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie. Zaleca się ją szczególnie paniom z zaburzeniami hormonalnymi oraz z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworów, jak również zmieniającym często partnerów seksualnych. Powinno się ją wykonywać co roku przez 4 lata z rzędu, jeśli kobieta jest młoda i aktywna seksulanie. Później cytologię ponawia co 3 lata (nie rzadziej, zwłaszcza jeżeli pacjentka jest w grupie ryzyka).

Badanie rozmazu szyjkowego przeprowadza się między 10 a 20 dniem cyklu, ponieważ to najbardziej optymalny termin do pobrania materiału. W tym okresie w organizmie kobiety jest bowiem największy poziom estrogenów, co wiąże się jednocześnie z lepszą czystością fizjologiczną pobranego wymazu.

Zobacz film: Cytologia

Cytologia a współżycie – przygotowanie do badania

Konkretny termin umożliwiający pobranie wymazu to nie jedyny wymóg, jeśli chodzi o przygotowanie do tego badania. Zgodnie ze wskazówkami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego nie zaleca się wykonywania cytologii po stosunku, ponieważ pobrany materiał byłby mocno zanieczyszczony, a wynik badania niewiarygodny. Kobieta, która przychodzi na cytologię, nie powinna współżyć co najmniej 24 godziny przed planowanym badaniem. Ponadto:

• materiał pobiera się najwcześniej 2 dni po miesiączce oraz najpóźniej na 2 dni przed menstruacją;
• kobieta musi zrezygnować z używania globulek dopochwowych już na 4 dni przed rozmazem;
• cytologii nie wykonuje się bezpośrednio po ginekologicznym badaniu dopochwowym;
• nie zaleca się przeprowadzania irygacji w dniu badania.

Rozmazu szyjkowego nie powinno się również wykonać, jeśli pacjentka współżyła z prezerwatywą, ponieważ lateks obecny w jej składzie ma wpływ na czystość materiału. Współżycie po badaniu cytologicznym nie jest zabronione, ale pacjentka powinna zaczekać ze stosunkiem przynajmniej kilka godzin od chwili pobrania materiału.

Przebieg badania cytologicznego

Badanie cytologiczne trwa zaledwie kilka minut i jest zupełnie bezbolesne. Rozpoczyna się od założenia wziernika pacjentce, która leży na fotelu ginekologicznym. Dzięki temu można ocenić stan szyjki macicy jeszcze przed pozyskaniem materiału do badania. Pobrany za pomocą szpatułki wymaz nanosi się na wcześniej przygotowane szkiełko i utrwala przy pomocy środka o działaniu antyseptycznym. Przygotowany w ten sposób rozmaz trafia do laboratorium, gdzie będzie poddany badaniu mikroskopowemu. Na wynik czeka się 10–14 dni roboczych.

Jak interpretować wyniki cytologii?

W Polsce wyniki cytologii podaje się w pięciostopniowej skali Papanicolaou. Interpretuje się je w następujący sposób:

• grupa I – jest prawidłowa. W rozmazie dominują zdrowe komórki nabłonka;
• grupa II – w pobranym materiale zauważa się komórki atypowe, ale mimo tego wynik jest uznawany za prawidłowy. Konieczne jest powtórzenie badania w terminie wyznaczonym przez ginekologa;
• grupa III – jest uważana za wynik dodatni, co oznacza, że badanie należy powtórzyć, ponieważ w pobranym materiale obecne są komórki dysplastyczne (tzw. stan przednowotworowy);
• grupa IV – w obrazie mikroskopowym stwierdza się obecność komórek atypowych, które mogą mieć charakter złośliwy. Taki wynik wymaga ponowienia badania i dodatkowej diagnostyki;
• grupa V – w wymazie obecne są liczne komórki atypowe, co może wskazywać na zaawansowany nowotwór. Grupa V nie jest wyrokiem, a jedynie komunikatem, że w organizmie kobiety może się dziać coś niepokojącego.

Bibliografia:

1. A.Nasierowska-Guttmejer i wsp., Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płaskonabłonkowych zmian śródnabłonkowych szyjki macicy na podstawie wytycznych CAP/ASCCP, [w:] „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, tom 1, nr 3, s. 130–137.