Azoospermia może wywoływać przerażenie u osób, które marzą o potomstwie. Według badań schorzenie to dotyka ponad 10% bezpłodnych mężczyzn. Szacuje się jednak, że w około połowie przypadków plemniki wciąż są produkowane, ale z powodu niedrożności dróg odprowadzających nasienie nie ma odpowiedniego składu – istnieje więc spora szansa na ciążę.

Azoospermia – leczenie

Azoospermię da się wyleczyć. Jej diagnostykę rozpoczyna się od badania nasienia i dokładnego wywiadu. Ostateczną diagnozę stawia się zazwyczaj po wykonaniu dwóch odrębnych testów. Jeżeli obecności plemników nie stwierdzi się za pierwszym razem, nasienie odwirowuje się w wirówce. Wynika to stąd, że w bezpośrednim preparacie mała liczba plemników może nie zostać zauważona. Dzięki odwirowaniu plemniki (oraz inne komórki znajdujące się w nasieniu, takie jak leukocyty czy komórki spermatogenezy) gromadzą się w jednym miejscu. Jeżeli powtórne badanie znów nie wykaże obecności plemników, mówimy o azoospermii. W sytuacji gdy jednak zostaną one wykryte, mamy do czynienia z kryptozoospermią (bardzo małą ilością plemników w nasieniu). Badanie pozwala też odróżnić azoospermię od ciężkich przypadków oligozoospermii. Przed jego wykonaniem należy pamiętać o trwającej od 3 do 5 dni abstynencji seksualnej i wstrzemięźliwości od alkoholu. Bez ich zachowania badanie może nie być wiarygodne.

Następnie przeprowadza się testy andrologiczne i hormonalne. Podczas tych ostatnich bada się krew, m.in. na obecność hormonu folikulotropowego (FSH), odpowiedzialnego za wytwarzanie plemników w jądrach. Jego zbyt wysoki poziom może powodować zbyt niską produkcję plemników. Lekarz niekiedy zaleca też indywidualne badania dodatkowe. W dalszej kolejności wykonuje się również badania obrazowe – na przykład USG jąder. Kolejnym krokiem jest ich biopsja. Polega ona na pobraniu z jądra wycinka tkanki – najczęściej odbywa się to w warunkach sali zabiegowej. Jeżeli badanie preparatu wykaże, że produkcja plemników w jądrach została zatrzymana, można zastosować leczenie farmakologiczne azoospermii. Podaje się wówczas środki pobudzające komórki odpowiedzialne za wytwarzanie plemników. Może się jednak okazać, że w jądrach pacjenta takie komórki nie występują – mówimy wtedy o całkowitej bezpłodności. W przypadkach, gdy plemniki wciąż są produkowane, przyczyną azoospermii okazuje się najczęściej niedrożność dróg wyprowadzających nasienie. Lekarz może podjąć próbę ich udrożnienia, ale nie zawsze kończy się ona powodzeniem.

Azoospermia – czy jest szansa na dziecko?

Posiadanie biologicznego potomstwa przez pary zmagające się z azoospermią jest możliwe, choć nie będzie to ciąża poczęta w sposób naturalny. Mężczyzna z niedrożnością dróg wyprowadzających nasienie może poddać się zabiegowi TESE (ang. testicular sperm extraction) lub MESA (ang. microsurgical epididymal sperm aspiration). Oba zabiegi wykonuje się pod znieczuleniem ogólnym lub miejscowym, a pobrane plemniki wprowadza się do komórki jajowej metodą in vitro. By zwiększyć skuteczność zabiegu, należy zastosować procedurę docytoplazmatycznego wstrzyknięcia plemnika. Dzięki niej do komórki jajowej trafia tylko jeden wyizolowany plemnik, mający największe szanse na jej zapłodnienie. Technika ta zalecana jest również z tego powodu, że u pacjentów z azoospermią występuje zwiększone ryzyko wystąpienia nieprawidłowości genetycznych. Dzięki selekcji plemników działanie to zmniejsza zagrożenie wprowadzenia do macicy embrionu obciążonego wadami.

Posiadanie potomstwa mimo braku plemników w jądrach również nie jest całkowicie wykluczone. Są metody pozwalające zapłodnić komórkę jajową niedojrzałymi komórkami odpowiedzialnymi za produkcję plemników. Niestety, naukowcom wciąż nie udało się uzyskać ich dużej skuteczności.

Azoospermia – przyczyny

Przyczyną azoospermii może być bardzo niska lub zerowa produkcja plemników w jądrach. Mogą ją powodować takie czynniki, jak:

• zaburzenia hormonalne,
  
• uszkodzenie kanalików plemnikotwórczych po zapaleniu, napromieniowaniu lub stosowaniu niektórych leków,
  
• nowotwory jąder,
  
• zaburzenia rozwoju jąder wynikające z zaburzeń genetycznych lub spowodowane czynnikami środowiskowymi, uszkadzającymi jądra w okresie płodowym.
  

Innym powodem braku plemników może być niedrożność dróg wyprowadzających spermę. Ejakulat opuszczający jądro nie jest jeszcze w pełni rozwinięty – przejście plemników przez najądrze jest kluczowe dla nabrania przez nasienie cech dojrzałości. Zwężenie dróg wyprowadzających wydzielinę uniemożliwia plemnikom prawidłowe przebycie tego odcinka, co powoduje ich skłonności do obumierania. Niedrożność może być wrodzona lub nabyta, na przykład wskutek zapalenia. Inną częstą przyczyną azoospermii są zaburzenia genetyczne.