Najczęściej występującą na plecach zmianą o typie torbieli jest cysta łojowa, zwana też torbielą naskórkową czy kaszakiem. Zmiana ta ma charakter łagodny i często dochodzi do jej samoistnego zaniku. Niekiedy jednak może wymagać leczenia operacyjnego.

Zobacz także:

• Cysta - czym jest i jak się jej pozbyć?
• Trądzik na plecach leczy się tak samo jak trądzik pospolity
• Kaszak na plecach: przyczyny powstawania, objawy, leczenie

Czym jest cysta?

Cysta (łac. cystis) to zmiana mająca charakter nieprawidłowego zbiornika wypełnionego cieczą lub półpłynną substancją, pojawiająca się w jakiejkolwiek tkance ciała. Torbiel – bo tak inaczej nazywa się tego typu guzek – może mieć formę prawdziwą (wnętrze zbiornika wyścielone jest wówczas nabłonkiem) lub rzekomą (ściana nie posiada warstwy nabłonkowej).

Torbiele pojawiają się w organizmie człowieka z wielu różnych przyczyn. Najczęściej obserwuje się je w obrębie narządów wewnętrznych np. nerek czy jajników. Specyficznym przypadkiem są ogniska, w których otorbieniu w wypełnionej płynem przestrzeni ulegają różne postacie pasożytów przedostających się do mózgu czy wątroby.

Czym jest cysta na plecach?

Cysta na plecach to najczęściej obiekt, który pojawia się w trakcie życia chorego, a niekiedy ma charakter wrodzony. Jej powstanie wiąże się zwykle z zamknięciem ujścia jakiegoś gruczołu łojowego przez wrastający włos, drobną bliznę lub rogowaciejący nadmiernie i niezłuszczony naskórek. W przestrzeni gruczołu z zamkniętym ujściem nadal tworzy się wydzielina, która nie może ujść w fizjologiczny sposób na zewnątrz. Gromadzi się więc, tworząc powiększającą się stopniowo torbiel, gdyż ściany gruczołu i całego mieszka włosowego rozszerzają się pod wpływem panującego w środku cysty ciśnienia. Najczęściej osiąga ona wielkość kilku, kilkunastu milimetrów, jednak w niektórych, zaniedbanych przypadkach jej rozmiary mogą osiągać kilka centymetrów i być przyczyną uciążliwych objawów.

Najczęstszym miejscem tworzenia się cyst na plecach są bogate w gruczoły łojowe mieszki włosowe. Niekiedy cysty tego typu mają charakter wrodzony, związany z faktem, że w trakcie rozwoju tkanek doszło do przemieszczenia się części komórek powierzchownych warstw skóry w jej głąb. Odrębnym zjawiskiem jest tworzenie się we wczesnych stadiach życia torbieli w osi kręgosłupa – mają one zazwyczaj związek z płodowym rozwojem układu nerwowego.

Objawy cysty na plecach

Cysty na plecach tworzą się najczęściej u osób w wieku powyżej 30 lat, kiedy intensyfikują się procesy rogowacenia skóry, jej odnowa się spowalnia, a elastyczność spada. Powstawaniu torbieli sprzyja też ciągłe drażnienie skóry lub stały ucisk na nią (np. u osób spędzających dużo czasu w pozycji siedzącej).

Na plecach pojawia się początkowo niewielki, przypominający wielkością ziarno ryżu lub grochu guzek, który znajduje się pod skórą, jest z nią związany, ale wraz z nią przesuwa się po tkankach głębszych. Zwykle nie powoduje dolegliwości, chyba że zlokalizowany jest w okolicy większej gałązki czuciowej, która jest pobudzana uciskiem ze strony torbieli.

Początkowo nieduża zmiana rośnie do wielkości wiśni, skóra w miejscu rozwoju cysty uwypukla się wyraźnie i może przyjmować białawy lub żółtawy kolor. Sama zmiana jest nadal dobrze przesuwalna, przy ucisku wydaje się być miękka. Jeśli miejsce, w którym znajduje się torbiel, jest stale uciskane, na skutek drażnienia może dochodzić do powstawania miejscowego stanu zapalnego, z lekkim obrzękiem, zaczerwienieniem, miejscowym zwiększeniem ucieplenia czy bolesnością.

W niektórych przypadkach na pewnym etapie rozwoju cysta może się otworzyć, uwalniając gęstą, łojową masę. W takich przypadkach dochodzi często do samowygojenia, choć bywa, że powstałe ujście zasklepia się, a w pierwotnej torebce torbieli ponownie gromadzą się masy i dochodzi do odtworzenia zmiany chorobowej.

Leczenie cysty na plecach

Pojawienie się cysty na plecach nie powinno być powodem do niepokoju, choć każdą rosnącą zmianę w obrębie powłok ciała powinien obejrzeć lekarz. Jeśli nie podejrzewa żadnego schorzenia o typie rozrostowym, najczęściej torbiel poddaje się obserwacji. O ile nie wchłania się ona samoistnie, można podjąć decyzję o jej chirurgicznym usunięciu. Zabieg wykonuje się wtedy ambulatoryjnie, w znieczuleniu miejscowym, w aseptycznym środowisku sali zabiegowej. Zmianę wycina się w całości, w miarę możliwości bez jej otwierania, gdyż pozostawienie fragmentu tkanki cysty może spowodować miejscowy nawrót. Wycięty guzek kieruje się rutynowo do badania histopatologicznego. Szwy skórne usuwa się po 7–10 dniach.

Odrębny sposób postępowania stosuje się w przypadku bakteryjnego zakażenia zawartości cysty. Zdarza się to relatywnie często, gdyż zalegająca w torbieli wydzielina jest dobrą pożywką dla drobnoustrojów. Choremu podaje się wówczas antybiotyki, co pomaga w zwalczeniu infekcji oraz zapobiega rozprzestrzenianiu się zmiany. Jeśli w miejscu cysty powstanie ropień, nacina się go, a po ustaniu zmian zapalnych pozostałość cysty starannie usuwa w całości.

Zobacz film: Jakie funkcje pełni skóra człowieka?/Budowa skóry

1. Bibliografia:

2. S. Głuszek, Chirurgia. Podstawy, Warszawa 2019.

3. R.J.G Rycroft i inni, Dermatologia, red. pol. L. Rudnicka i inni, tł. P. Traczewski, Warszawa 2014.