Cygnolina (łac. dithranolum), zwana w Polsce ditranolem, antraliną lub cigantralem, to substancja stosowana w lecznictwie od ponad 120 lat. Maść zawierająca ditranol jest podstawowym lekiem zalecanym w terapii łuszczycy zwyczajnej. Wśród zalet leczenia z użyciem cygnoliny przez wielu lekarzy podkreślane jest bezpieczeństwo stosowania maści z ditranolem i niskie ryzyko niepożądanych efektów i skutków ubocznych. Cygnolinę stosuje się najczęściej według tzw. terapii minutowej.

Cygnolina (ditranol) – czym jest i w jaki sposób działa na organizm?

Cygnolina (ditranol) to organiczny związek chemiczny należący do polifenoli, będący współcześnie pochodną chryzarobiny, otrzymywanej z pnia drzewa Andira araroba. Obecnie cygnolina otrzymywana jest syntetycznie w formie silnie drażniącego żółtego lub brązowożółtego proszku, pozbawionego zapachu. Cygnolina wyróżnia się działaniem bakteriobójczym, przeciwłojotokowym, grzybobójczym, a także silnym działaniem keratoplastycznym (wpływającym na odbudowę naskórka) i keratolitycznym (złuszczającym). Najczęściej występuje w formie maści, past, kremów i zdecydowanie rzadziej w postaci roztworów, które stosuje się przeważnie na owłosione miejsca (np. na skórę głowy). Stężenie aptecznych maści cygnolinowych waha się zazwyczaj od 0,1% do 5%, a obok ditranolu w składzie można znaleźć wazelinę, kwas salicylowy oraz inne substancje, najczęściej o działaniu natłuszczającym. Cygnolina jest obecna także w dość popularnych pastach cynkowych, najczęściej w stężeniu od 0,15% do 0,4%. Ponadto, w aptekach można otrzymać także pastę Ferbera (pastę cygnolinową twardą) o stężeniach ditranolu od 0,1% do 0,4%, maść potrójną (cygnolinową miękką) zawierająca ditranol wraz z dodatkiem proderminy, która wzmacnia skuteczność kuracji, oraz wspomnianą cygnolinę płynną w formie roztworów.

Jak stosować cygnolinę (ditranol)? Efekty uboczne

Ditranol jest najczęściej stosowany w formie terapii minutowej. Polega na wsmarowaniu maści o jak najmniejszym stężeniu na zmiany i pozostawieniu na czas nie dłuższy niż 2 godziny, choć w większości przypadków ok. 30–60 minut. Jak podkreślają farmaceuci, stosowanie cygnoliny na skórę na dłużej niż 2 godziny jest bezcelowe, ponieważ po tym czasie ditranol przestaje działać i może zacząć podrażniać skórę. Maść zgodnie z zaleceniami lekarza należy zmyć. W leczeniu łuszczycy zwyczajnej zazwyczaj zwiększa się dawki, choć nie jest to regułą. Działaniami ubocznymi maści z cygnoliną są wspomniane podrażnienia skóry (także zdrowej) oraz ewentualne pieczenia, stąd dermatolodzy podkreślają konieczność natłuszczania skóry po zmyciu maści. 

Pomocne bywają także ochronne maści cynkowe. Zdarza się, że w czasie kuracji dochodzi do specyficznych przebarwień skóry zdrowej, które zwykle zanikają samoistnie po skończeniu kuracji (najpóźniej w ciągu kilkunastu dni). Warto pamiętać, że ditranol silnie barwi ubrania, dlatego w trakcie terapii zaleca się stosowanie pościeli i ubrań, które mogą zostać trwale zabrudzone. Jeśli w czasie stosowania cygnoliny dojdzie do stanu zapalnego, polegającego na wymienionym zaczerwienieniu i pieczeniu, należy bezzwłocznie zaprzestać stosowania preparatu i możliwie jak najczęściej natłuszczać zmienioną skórę aż do ustąpienia niepożądanych skutków. Następnie powinno powrócić się do leczenia maścią z ditranolem w mniejszym stężeniu. Jak informują lekarze, do podrażnień dochodzi najczęściej wskutek niewłaściwego stosowania cygnoliny.

Leczenie cygnoliną (ditranolem) – porady

Jak informują farmaceuci i dermatolodzy, maści bądź inne preparat zawierające cygnolinę powinno przechowywać się w lodówce i chronić przed działaniem promieni słonecznych. Preparat z ditranolem należy wyrzucić, gdy zmieni kolor na szaroczarny. Najczęściej oznacza to utlenienie preparatu, co w przypadku dalszego używania może powodować liczne podrażnienia skóry. Cygnolinę powinno się aplikować przy użyciu rękawic tylko na zmienioną chorobowo przez łuszczycę skórę, nigdy na zdrowe miejsca! Zdarza się, że zdrowa skóra otaczająca miejsca zajęte łuszczycą zmienia kolor skóry na brązowy, kiedy podobna sytuacja nastąpi na skórze chorej, oznacza to najczęściej usuwanie łuszczycy i skuteczną terapię. Ditranol w postaci kremu aplikuje się o wiele łatwiej niż pastę, lecz zawiera wodę, która może wpłynąć na zmniejszenie efektywności preparatu.

Bibliografia

1. Podlewski J., Chwalibogowska-Podlewska A., Leki współczesnej terapii, Split Trading, wyd. 17, Warszawa 2005.
   
2. "Ordynacje leków recepturowych z dithranolem"; Elżbieta Kuriata,  Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Olsztynie
3. Neneman-Hirsz A., Aspekty kliniczne i epidemiologiczne zaburzeń ustrojowych u chorych na łuszczycę, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2009, 3(6), str. 447–453.
   
4. Janusz I., Dziankowska-Bartkowiak B., Zalewska-Janowska A, Renesans w stosowaniu cygnoliny trwa nadal, „Dermatologia Kliniczna” 2006, 8(3).
   
5. "Ditranol jako lek przeciwłuszczycowy"; dr n. farm. Michał Krzysztof Kołodziejczyk, dr n. farm. Michał J. Nachajski, Katarzyna Domagała