Alergia na rękach stanowi dość częsty problem, gdyż dłonie są najbardziej narażoną na kontakt z czynnikami alergizującymi częścią ciała. Uczulenie na rękach ma przeważnie postać drobnych, czerwonych wyprysków, które zlewają się w większe plamy. Zmianom skórnym towarzyszy zazwyczaj silne swędzenie, pieczenie dłoni i ból. Dolegliwości mogą obejmować tylko palce lub całą wewnętrzną bądź zewnętrzną stronę dłoni.

Co wywołuje alergię na dłoniach?

Alergia na dłoniach może być wywołana przez szereg czynników. W większości przypadków objawy uczulenia nasilają się w momencie bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem. Wówczas mówi się o alergii kontaktowej na dłoniach. Występuje ona częściej u kobiet niż u mężczyzn, a zachorowalność wzrasta z wiekiem u obu płci. Wyprysk kontaktowy może być wywołany przez kosmetyki, proszek do prania i inne środki czystości, gumę, środki zapachowe, leki do stosowania miejscowego, metale jak nikiel, chrom i kobalt (obecne zwłaszcza w biżuterii, okularach i suwakach), środki odkażające, benzynę, olej napędowy i formaldehyd (zawarty w odzieży i lakierach do paznokci). 

Pierwszy kontakt z alergenem nie wywołuje objawów skórnych. Najpierw musi wytworzyć się stan nadwrażliwości na daną substancję. Przy ponownym zetknięciu z alergenem uruchamia się reakcja uczulonego układu odpornościowego i dochodzi do wyprysku alergicznego. Zmiany rozwijają się zwykle w ciągu 24–48 godzin po ekspozycji na czynnik uczulający. Początkowo obejmują jedynie obszar bezpośrednio eksponowanej skóry, ale później wykazują tendencję do rozprzestrzeniania się.

Zdarza się, że czynnik wyzwalający alergię występuje w środowisku pracy chorego. Grupami zawodowymi w największym stopniu narażonymi na uczulenie na skórze są: fryzjerzy, personel sprzątający, pracownicy ochrony zdrowia, kucharze oraz pracownicy sektora budowlanego i obróbki metali.

Uczulenie na rękach – objawy

Bez względu na czynnik sprawczy alergia na dłoniach ma zawsze podobny przebieg. Uczulenie na rękach ma przeważnie postać drobnych, czerwonych wyprysków, które zlewają się w większe plamy. Niekiedy mogą się pojawić pęcherze wykazujące tendencję do sączenia. Zmianom skórnym towarzyszy zazwyczaj silne swędzenie, pieczenie dłoni i ból. Skóra na rękach staje się wysuszona i pomarszczona. Uczuleniu nierzadko towarzyszy obrzęk. Swędząca wysypka wyzwala u chorych konieczność drapania, które nie łagodzi świądu. Zdarza się, że dodatkowo podrażnia skórę, prowadząc do powstania otarć, uszkodzeń lub piekących owrzodzeń. Stanowią one wrota wnikania do organizmu szkodliwych czynników chorobotwórczych, które zaostrzają stan zapalny. W późniejszym czasie skóra na dłoniach staje się grubsza, zmienia się jej koloryt – jest ciemniejsza, z możliwymi bliznami, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy. Dla niektórych chorych objawy te stanowią przyczynę dużego dyskomfortu psychicznego.

Polecamy: Czym jest kontaktowe zapalenie skóry? Leczenie domowe i specjalistyczne

Leczenie alergii na rękach

Przy ustalaniu sposobu terapii konieczne jest przeprowadzenie testów skórnych, które określą, jaki czynnik odpowiada za reakcję alergiczną. Standardowy test zawiera 20 alergenów: niektóre metale, składniki gumy, żywice, leki do stosowania zewnętrznego, konserwanty i substancje zapachowe. Dopiero dokładna identyfikacja alergenu stanowi podstawę do opracowania leczenia. Osoby z alergią na rękach powinny stosować leki antyhistaminowe (cetyryzyna, hydroksyzyna, feksofenadyna, loratadyna). W niektórych przypadkach niezbędne jest podanie leków immunosupresyjnych, które obniżają aktywność układu odpornościowego, a w ostateczności glikokortykosteroidów. Przy zakażeniach wtórnych konieczna jest antybiotykoterapia. Należy ograniczyć ekspozycję na czynnik wyzwalający uczulenie. Warto chronić zmiany skórne specjalistyczną odzieżą. Zastosowanie ma tutaj dermasilk, czyli bielizna i odzież lecznicza z modyfikowanej przędzy jedwabnej.

Czym smarować uczulenie na rękach?

Ponieważ istnieje duży wybór środków łagodzących zmiany skórne na dłoniach, powstaje problem, czym smarować uczulenie na rękach. Działanie przeciwobrzękowe i odkażające mają okłady z 3% kwasu bornego i kąpiele w słabym roztworze nadmanganianu potasu. Działanie złuszczające wykazuje 5–10% kwas salicylowy na podłożu parafinowym i mocznik w stężeniu 5–10% na podłożu lipofilnego kremu lub maści. Na zmiany pęcherzykowe z wysiękiem stosuje się okłady ściągające wody z 0,9% roztworem soli fizjologicznej, które wysuszają skórę i łagodzą świąd. Hamowanie aktywności komórek układu immunologicznego i ograniczenie reakcji zapalnej daje maść zawierająca pochodne witaminy A, czyli tzw. retinoidy,

Bardzo ważna jest właściwa pielęgnacja skóry, zarówno w okresie występowania objawów chorobowych, jak i profilaktycznie. Doskonale sprawdzają się emolienty, które chronią przed nadmierną utratą wody i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Zapewniają prawidłowy poziom natłuszczenia i elastyczności skóry. Łagodzą świąd i pieczenie. Mogą mieć postać kremów, maści, emulsji lub mleczek. Dostępne są w sprzedaży bez recepty w aptekach i niektórych drogeriach.

Pomocne mogą się okazać także domowe rozwiązania. Skórę można posmarować cienką warstwą oliwy, oleju z wątroby dorsza, olejku z drzewa herbacianego, żelu aloesowego, witaminy E, naparem z rumianku, gwiazdnicy pospolitej lub mięty. Ulgę może przynieść kąpiel w ciepłej wodzie z dodatkiem płatków owsianych.

Bibliografia:

1. Kręcisz B., Chomiczewska-Skóra D., Kieć-Świerczyńska M., Kontaktowe zapalenie skóry – alergia czy reakcja z podrażnienia, „Alergia”, 2014; 2: 13-16.

2. Mędrala W., Podstawy alergologii, Wrocław, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2006.

3. Śpiewak R., Alergia kontaktowa – diagnostyka i postępowanie, „Alergia Astma Immunologia”, 2007; 12(3): 109-127.

4. Kręcisz B., Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, „Alergia”, 2014, 1, s. 19-24.