Miazga zęba unerwia i odżywia ząb oraz pełni funkcję czuciową. Rejestruje ból zęba, który jest niezwykle częstą dolegliwością, zwłaszcza u osób zaniedbujących higienę jamy ustnej. Do najczęstszych przyczyn bólu zębów zalicza się próchnicę zębów i zapalenie miazgi. Stan zapalny wywołuje ból, który początkowo jest nieznaczny i przemijający, a następnie nasila się i ma charakter promieniujący i tętniący. Leczeniem stanu zapalnego miazgi zęba powinien zająć się specjalista. Domowe sposoby powinny pełnić wyłącznie funkcję pomocniczą do terapii specjalistycznej.

Co to jest miazga zęba? Z jakiej tkanki jest zbudowana?

Miazga zęba (łac. pulpa dentis) to bogato unerwiona i unaczyniona, dojrzała tkanka łączna typu embrionalnego, która wypełnia jamę zęba. Rozwija się z brodawki zębowej. Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje miazgi w zębie w zależności od ich położenia:

• miazga koronowa, która wypełnia komorę,

• miazga korzeniowa, która wypełnia kanały korzeniowe zęba.

Histologicznie w miazdze zębowej wyróżnia się następujące warstwy:

• środkowa właściwa – strefa bogatokomórkowa, zbudowana z komórek mezenchymatycznych, fibroblastów, granulocytów, limfocytów, komórek plazmatycznych i komórek tucznych; znajdują się w niej również duże naczynia krwionośne i włókna nerwowe;

• pośrednia (zwana też warstwą Weila) – zawiera niewiele komórek; znajdują się w niej włókna Korffa, wypustki fibroblastów, miazgowe wypustki odontoblastów, sieć naczyń włosowatych i dwa sploty nerwowe;

• obwodowa odontoblastów – sąsiaduje bezpośrednio z zębiną.

Jakie funkcje pełni miazga zęba?

Zdrowa miazga zębowa odpowiada za odżywianie zęba. Wykazuje zdolności obronne przed wtargnięciem drobnoustrojów do organizmu. Pełni funkcję czuciową, czyli rejestruje ból bez względu na rodzaj bodźca i jego lokalizację. Dodatkowo spełnia rolę twórczo-odtwórczą, ponieważ dzięki komórkom miazgi zachodzi tworzenie zębiny i jej ewentualna naprawa.

Zapalenie miazgi zęba

Najczęściej występującą chorobą miazgi zęba jest stan zapalny, który zwykle związany jest z szerzeniem się próchnicy. Innymi przyczynami mogą być: nieprawidłowo wykonane wypełnienie, niedopasowane uzupełnienia protetyczne, wielokrotne zabiegi przeprowadzane na jednym zębie i urazy mechaniczne.

Głównym objawem zapalenia miazgi zęba jest ból. Jeśli pojawia się od czasu do czasu i przy określonych sytuacjach, np. w czasie spożywania zimnych i słodkich potraw, dotyku lub nadgryzania, mówi się o początkowym zapaleniu miazgi, które jest odwracalne. Jeśli ma charakter ciągły, ma miejsce późniejsze zapaleniem miazgi, które nazywane bywa też nieodwracalnym. Zapaleniu miazgi zębowej towarzyszą też inne objawy, takie jak: złe samopoczucie, bóle głowy lub gardła, gorączka, opuchnięte dziąsła oraz nadwrażliwość na ciepło i zimno. Nieleczenie zapalenia miazgi predysponuje do powstania martwicy, która bywa określana też trzecim etapem zapalenia miazgi. Jamę zęba wypełniają masy martwicze, ząb traci naturalną barwę i połysk – korona zęba przyjmuje zabarwienie sinoniebieskawe, a szkliwo staje się matowe. Z czasem martwa tkanka ulega rozkładowi i tworzy się zgorzel miazgi. W wyniku zapalenia miazgi dochodzi także do zapalenia tkanek okołowierzchołkowych.

Zgorzel miazgi zęba

Zgorzel miazgi zęba to stan charakteryzujący się gnilnym rozpadem tkanek. Wywołana jest przez bakterie beztlenowe odpowiedzialne za stan zapalny w miazdze zęba, które przedostają się tam przez ubytki lub próchnicę. Przyczyną zgorzeli jest obecność ogniska martwicy, czyli obumarcia tkanek.

Nierzadko zgorzel miazgi zęba nie daje początkowo żadnych objawów. Jako pierwszy pojawia się ból, który najczęściej nasila się w nocy. Ząb jest bardzo wrażliwy na dotyk. Nierzadko w jego sąsiedztwie tworzy się ropień. Ponadto pojawia się przykry zapach lub smak. Bakterie odpowiadające za zgorzel miazgi mogą przedostać się do krwiobiegu i przyczynić się do zapalenia okostnej, powstania ropni, przetok, torbieli i ziarniaków, degradacji kości sąsiadujących z korzeniem zęba i rozwoju chorób ogólnoustrojowych, w tym zapalenia mięśnia sercowego lub nerek, a nawet sepsy.

Jak uśmierzyć ból przy zapaleniu miazgi zęba?

Leczeniem zapalenia miazgi zęba powinien się zająć specjalista. Jest to stan niebezpieczny dla zdrowia, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji dentysty. W pierwszym okresie zmiany mają charakter odwracalny. Wówczas korzysta się z form leczenia biologicznego, które zachowuje żywotność miazgi. Na początku lekarz powinien usunąć zmiany próchnicowe, a następnie uzupełnić ubytki w zębie. Zaawansowany charakter choroby wymaga założenia opatrunku leczniczego z zawartością tlenku cynku i wodorotlenku wapnia.

Z kolei w sytuacji, gdy zmiany w miazdze są nieodwracalne, leczenie polega na usunięciu miazgi zęba i wypełnieniu kanału korzeniowego odpowiednim materiałem. Usunięcie miazgi zęba w znieczuleniu to ekstrypacja, a usunięcie miazgi zęba po jej uprzednim umartwieniu to tzw. ekstrypacja mortalna, obecnie coraz rzadziej stosowana. Czasami jedynym wyjściem jest całkowite usunięcie zęba, czyli ekstrakcja. Pomocniczo do terapii specjalistycznej można podjąć domowe leczenie zapalenia miazgi zęba. Istotne jest przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej. Ból można uśmierzyć za pomocą leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Jamę ustną warto płukać roztworem sody oczyszczonej, wodą z solą lub naparem z szałwii.

Bibliografia:

1. Zabel M., Histologia: podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2000.

2. Wrzyszcz−Kowalczyk A., Pregiel B., Leczenie endodontyczne zapaleń miazgi w zębach mlecznych, „Dental and Medical Problems”, 2002, 39(2), s. 289–292.

3. Makowiecki P., Trusewicz M., Tyszler Ł., Buczkowska-Radlińska J., Leczenie biologiczne miazgi zębów stałych, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej W Szczecinie”, 2014, 60(2), s. 80–88.