Zespół złego wchłaniania to nierzadko występująca dolegliwość, której konsekwencją bywają niedożywienie, niedobory wybranych składników pokarmowych oraz niedokrwistość. Zespół złego wchłaniania pojawić się może w przebiegu różnych chorób jelit, a najczęściej stwierdza się go w chorobie Leśniowskiego-Crohna, w celiakii i wrzodziejącym zapaleniu jelit. Przypadłość ta łagodzona jest odpowiednią dietę i farmakoterapią.
Co to jest zespół złego wchłaniania?
Zespół złego wchłaniania to jedna z częstszych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, jaka występuje u ludzi. Stan ten polega na nieprawidłowym trawieniu i wchłanianiu jednego lub wielu składników odżywczych z przewodu pokarmowego. Dotyczyć może rozmaitych etapów transportu białek, węglowodanów, tłuszczów, wody czy elektrolitów.
Zespół złego wchłaniania spowodowany może być:
- czynnikami o charakterze infekcyjnym, jak choroba Whipple’a, biegunka podróżnych, zakażenia pasożytnicze,
- nieprawidłowościami błony śluzowej, jak celiakia,
- zaburzeniami procesu trawienia spowodowanymi niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki czy chorobami żołądka,
- wadami strukturalnymi, jak zespół krótkiego jelita, choroby zapalne jelit,
- niedoborami enzymów,
- innymi chorobami, jak niedoczynność lub nadczynność tarczycy, cukrzyca.
Nieswoiste zapalne choroby jelit, czyli co? Dowiesz się tego z filmu:
Zespół złego wchłaniania – objawy ogólne
Objawy zespołu złego wchłaniania mogą być rozmaite. Obraz kliniczny charakteryzuje się przede wszystkim przewlekłą biegunką, która pojawia się przeważnie po posiłku. Chorzy na zespół złego wchłaniania skarżą się na dolegliwości bólowe brzucha, spadek apetytu, wzdęcia, nudności, uczucie pełności. Powstałe niedobory pokarmowe skutkują spadkiem masy ciała, osłabieniem, przemęczeniem, skurczami i bólami mięśniowymi. Dochodzi do zmian w wyglądzie zewnętrznym – nadmierne wypadanie włosów i blada, łuszcząca się, sucha, pękająca skóra.
Zespół złego wchłaniania – objawy typowe dla głównych składników pokarmowych
Prócz wyżej wymienionych, ogólnych objawów mogą pojawić się dodatkowe dolegliwości, zależne od przyjmowanych składników pokarmowych. W przypadku upośledzonego wchłaniania białka u chorych występują: obrzęki, zahamowanie wzrostu, postępujące wyniszczenie, zmniejszenie masy mięśniowej, upośledzenie odporności. Zespół złego wchłaniania białka objawia się u dzieci dodatkowo zaburzeniem wzrostu i rozwoju psychomotorycznego.
Zaburzenia wchłaniania węglowodanów powodują nadmierne oddawanie gazów, wzmożoną perystaltykę oraz kruczenie jelit. Typowe są także biegunki osmotyczne o wodnistej konsystencji.
Dla upośledzonego wchłaniania tłuszczów z przewodu pokarmowego charakterystyczna jest przewlekła biegunka tłuszczowa o zwiększonej ilość tłuszczów w kale. Stolce mają bardzo nieprzyjemny, gnilny zapach, oleistą konsystencję, błyszczącą powierzchnię. Zespół złego wchłaniania tłuszczów powoduje niedobory witamin, które rozpuszczalne są w tłuszczach, czyli A, D, E, K.
Zespół złego wchłaniania żelaza predysponuje do rozwoju niedokrwistości mikrocytarnej, która nazywana bywa niedokrwistością syderopeniczną lub niedobarwliwą. W przypadku kobiet objawia się obfitymi krwawieniami miesiączkowymi. Ludzie po 50. r.ż. narażeni są na powstanie zmian w obrębie układu pokarmowego, jak polipy i owrzodzenia.
Objawami upośledzonego wchłaniania żelaza są m.in.: spaczony wybiórczy apetyt, bladość skóry, ból, pieczenie i wygładzenie języka oraz zanik brodawek językowych. Dodatkowo stwierdza się łamliwość włosów i paznokci, zajady w kącikach ust, pieczenie w jamie ustnej i przełyku.
Objawy zespołu złego wchłaniania witamin
Upośledzone wchłanianie kwasu foliowego (B9) jest przyczyną powstania niedokrwistości megaloblastycznej. Typowe dla tej choroby są: bladość z odcieniem słomkowym, osłabienie, duszność, piekący, czerwony język, zapalenie błony śluzowej żołądka, mała ruchliwość.
Upośledzone wchłanianie witaminy K jest czynnikiem predysponującym do wystąpienia skazy krwotocznej, zwanej też plamicą. To skłonność do powstawania krwawień w obrębie tkanek, narządów czy układów, a zwłaszcza moczowo-płciowego i pokarmowego.
Nieprawidłowe wchłanianie witaminy B6 stanowi czynnik rozwoju zapalenia błon śluzowych, łojotokowego zapalenia skóry, limfopenii, czyli zmniejszenia liczby limfocytów we krwi obwodowej poniżej 1000/μl oraz niedokrwistości niedobarwliwej.
Zaburzone wchłanianie witaminy A objawia się zaburzeniami ze strony narządu wzroku. Niedobory witaminy A mogą przyczynić się do ślepoty nocnej, zwanej też kurzą ślepotą, zmętnienia i owrzodzenia rogówek, wysychania spojówek, światłowstrętu. Ponadto nie pozostają obojętne dla kondycji skóry, która ulega nadmiernemu rogowaceniu. Włosy stają się suche i cienkie. Zauważa się też dystrofię płytek paznokciowych.
Zespół złego wchłaniania witaminy B2 przyczynia się do powstania zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, zapalno-zanikowych zmiany skórnych czy granulocytopenii, czyli zmniejszenia liczby granulocytów (rodzaj białych krwinek) we krwi obwodowej.
Nieprawidłowe wchłanianie witaminy D w przypadku dzieci predysponuje do krzywicy, zaś u dorosłych do osteomalacji, czyli niedostatecznej mineralizacji i zmniejszonej gęstości kości.
Zaburzone wchłanianie witaminy PP – niacyny (witaminy B3) jest czynnikiem odpowiadającym za powstania pelagry, która objawia się: zapaleniem skóry, objawami ze strony przewodu pokarmowego, zapaleniem języka i jamy ustnej, otępieniem, agresją, zaburzeniami snu, ataksją, czyli zaburzeniami koordynacji ruchowej ciała.
Bibliografia:
1. Gajewski P., Interna Szczeklika 2015, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2015.
2. Mrozowski T., Zespół złego wchłaniania – przyczyny, objawy, leczenie, „Apteka Media”, 2013, 1, s. 8-10.
3. Zaremba-Woroniecka A., Choroby jelita cienkiego, W: Gabryelewicz A. (red.), Gastroenterologia w praktyce, Warszawa, PZWL, 2002, s. 46-68.