Ciąża pozamaciczna to inaczej ciąża ektopowa. Jest to stan zagrożenia zdrowia i życia dla kobiety. Mimo możliwości diagnostycznych w postaci czułych badań laboratoryjnych i obrazowych wczesne rozpoznanie ciąży pozamacicznej jest trudne ze względu na to, iż długo nie daje ona objawów.

Co to jest ciąża pozamaciczna?

Ciąża pozamaciczna (ciąża ektopowa) to ciąża umiejscawiająca się poza jamą macicy. Zdecydowana większość ciąż pozamacicznych, tj. około 80%, lokalizuje się w jajowodzie w części bańkowej. Pozostałe miejsca ciąż pozamacicznych to:

• cieśń jajowodu,
  
• strzępki jajowodu,
  
• otrzewna,
  
• jajnik,
  
• szyjka macicy.
  

Przyczyny ciąży pozamacicznej

Wyróżnia się wiele czynników ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej, jednak nie obejmują one wszystkich przypadków. Ciąża ektopowa to następstwo upośledzenia funkcji jajowodu, zaburzeń transportu gamet i nieprawidłowej implantacji jaja płodowego.

Zdecydowanie większe ryzyko ciąży pozamacicznej występuje u kobiet, u których w wywiadzie stwierdza się zapalenie jajowodu czy miednicy mniejszej. Przyczynia się to do następowego zlepiania się fałdów błony śluzowej. Kolejnym istotnym czynnikiem ryzyka są przebyte operacje jajowodów. Za czynniki ryzyka ciąży pozamacicznej uznaje się również techniki wspomaganego rozrodu oraz stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej z progesteronem.

Jak rozpoznać ciążę ektopową?

Klasyczne objawy ciąży pozamacicznej to:

• ból brzucha,
  
• brak lub opóźnione krwawienie miesiączkowe,
  
• nieregularne krwawienia z macicy.
  

Tak naprawdę w sytuacji niewielkiej, niepękniętej jeszcze ciąży pozamacicznej kobieta może mieć objawy sugerujące ciążę fizjologiczną, łącznie z dodatnim wynikiem testu ciążowego wykrywającego poziom gonadotropiny kosmówkowej, czyli beta-hCG. Oznaczenie poziomu beta-hCG we krwi, które równomiernie narasta, wskazuje najczęściej na prawidłową ciążę. Choć oczywiście po samym badaniu krwi nie można stwierdzić, czy ciąża jest umiejscowiona w jamie macicy czy też nie. Dopiero badanie ultrasonograficzne (USG) przezpochwowe, pozwala na uwidocznienie pęcherzyka ciążowego w jamie macicy i tym samym potwierdzenie ciąży.

Zdarza się, że w przypadku wystąpienia ciąży pozamacicznej w jamie macicy obecny jest tzw. pseudopęcherzyk. Na odróżnienie pęcherzyka ciążowego od pseudopęcherzyka pozwala USG. Badaniem uzupełniającym może być oznaczenie hormonów płciowych, tj. progesteronu i estradiolu. Okazuje się, że w przypadku ciąży pozamacicznej stężenie tych hormonów jest niższe niż w podczas ciąży wewnątrzmacicznej, a dodatkowo stosunek estradiolu do progesteronu jest wyższy.

Tylko w wątpliwych przypadkach można wykonać zabieg pobrania zeskrobin ze ścian macicy, co ma na celu uniknięcie niepotrzebnej laparoskopii w sytuacji błędnego rozpoznania wstępnego.

Ostatecznym badaniem diagnostycznym jest laparoskopia. Jeśli ciąża pozamaciczna umiejscowiona jest w jajowodzie, obraz laparoskopowy jest dość charakterystyczny. Zależy on jednak od zaawansowania ciąży.

Jak wygląda ciąża pozamaciczna?

Uwidocznienie w badaniu ultrasonograficznym w rzucie przydatków ciąży ektopowej może wskazywać na kilka różnych stanów. Ciąża pozamaciczna może bowiem przypominać typową ciążę wewnątrzmaciczną, kiedy to w obrazie USG uwidaczniają się pęcherzyk ciążowy, płód i czynność serca. Akcja serca może również nie być obecna. Ponadto zdarza się, że w obrazie USG zostaje uwidoczniony jedynie pusty pęcherzyk ciążowy czy rozproszona masa.

Ciąża pozamaciczna – leczenie

W zależności od stanu klinicznego pacjentki lekarze w przypadku rozpoznania ciąży pozamacicznej mają do wyboru leczenie wyczekujące, farmakologiczne bądź operacyjne. Do każdej z metod są oczywiście określone wskazania. Niegdyś rozpoznawania ciąż pozamacicznych nie były tak częste jak współcześnie. Można to przypisać samym przyczynom powstawania ciąż pozamacicznych, czyli np. metodom wspomaganego rozrodu. Jednak zdecydowanie bardziej przekonującym argumentem jest to, że obecne możliwości diagnostyczne pozwalają na wcześniejsze wykrycie tych stanów. Niegdyś wiele ciąż pozamacicznych nie było po prostu wykrywanych. Dlatego też pierwsza z metod postępowania obejmuje obserwację. Warunkiem niepodejmowania działań terapeutycznych jest niski poziom beta-hCG, obecność ciąży pozamacicznej w jajowodzie nieprzekraczająca średnicy 4 cm, brak cech uszkodzenia jajowodu, brak krwawienia.

Drugą formą terapii jest leczenie farmakologiczne ciąży pozamacicznej. Lekiem wykorzystywanym w tej metodzie jest metotreksat. Warunkiem jest dobry stan kliniczny pacjentki bez żadnych zaburzeń w układzie krążenia, wykluczenie obecności pęcherzyka ciążowego w jamie macicy, stężenie beta-hCG nieprzekraczające 10 tys. mjm./ml, a także średnica ciąży ektopowej mniejsza niż 4 cm. Wyższe miano beta-hCG i stwierdzenie czynności serca płodu stanowią absolutne przeciwwskazanie do podania metotreksatu.

Ostatnią metodą leczenia jest operacyjne usunięcie ciąży pozamacicznej z zastosowaniem laparoskopii. Dokłada się wszelkich starań, by przeprowadzić zabieg w sposób oszczędzający. Jednak zdarza się, że konieczne bywa usunięcie całego narządu, w którym pęcherzyk się umiejscowił, jak np. jajnika czy jajowodu.

Zobacz także, skąd w ciąży bierze się depresja: