Brak snu to bardzo poważny problem, ponieważ sen jest niezmiernie ważną funkcją fizjologiczną organizmu. Jego zaburzenia to zjawisko powszechne – z różnych badań wynika, że nawet 30% dorosłych osób cierpi z powodu zaburzeń nocnego wypoczynku. Trudności ze spaniem dotyczą szczególnie dzieci, kobiet i ludzi po 65. roku życia.

Ile można nie spać?

Potrzeba snu jest kwestią indywidualną, zależną od wielu czynników: płci, wieku czy aktywności w ciągu dnia. Noworodek poświęca na to 14–17 godzin w ciągu doby, w miarę dorastania ten czas znacząco się skraca. Dziecko w wieku 5 lat śpi około 11 godzin, nastolatek 8–9. Do 30. roku życia człowiek potrzebuje około 8 godzin snu dziennie, 65-latek często śpi mniej niż 6 godzin.

Polecamy: Ile śpi noworodek? Przyczyny za małej i zbyt dużej ilości snu u nowonarodzonych dzieci

Najdłuższy potwierdzony przez naukowców okres bezsenności trwał 264 godziny, czyli 11 dni. Takiemu eksperymentowi poddał się w 1965 r. siedemnastoletni Amerykanin Randy Gardner. Pod koniec miał już poważne problemy z koncentracją, odczuwał lęk i niepokój, skarżył się też na halucynacje.

Do dziś tak naprawdę nie wiadomo, ile człowiek może nie spać, ponieważ wiele zależy od jego ogólnego stanu zdrowia i sprawności organizmu.

Brak snu – skutki

Badania przeprowadzone na szczurach wykazały, że brak snu może prowadzić do śmierci. U ludzi skutki bezsenności mogą być bardzo poważne. Najpowszechniejszymi jego konsekwencjami są: zmęczenie, osłabienie czy problemy z koncentracją i reakcją na bodźce (dlatego osoby niewyspane często stają się sprawcami wypadków komunikacyjnych). Skutkiem braku snu jest także blada, słabo napięta skóra.

Brak snu, szczególnie długotrwały, powoduje pogorszenie i wahania nastroju, drażliwość, a nawet stany depresyjne. Osoby mające kłopot ze snem doświadczają problemów z analitycznym i racjonalnym myśleniem. Przewlekły niedobór snu zaburza również prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, co zwiększa podatność na rozmaite infekcje. Negatywnie oddziałuje na funkcjonowanie wszystkich narządów, w istotny sposób zwiększając ryzyko chorób autoimmunologicznych, układu sercowo-naczyniowego czy przemiany materii, a także nowotworów.

Brak snu w nocy zaburza równowagę hormonalną, czego konsekwencją jest m.in. zwiększony apetyt. Osoby, które nie mogą spać, często sięgają po jedzenie, co skutkuje nadwagą lub otyłością. Zmęczenie wywołane niewystarczającą ilością snu powoduje wzrost wrażliwości na ból, a równocześnie zmniejsza efektywność i skuteczność leków przeciwbólowych.

Brak snu – przyczyny

Przyczyny bezsenności mogą być różne. Zaburzenia nocnego wypoczynku często są efektem starzenia się – osoby po 65. roku życia zaczynają spać płytszym snem, a w dodatku mają skłonność do drzemania w ciągu dnia. Z wiekiem pojawia się także potrzeba nocnych wizyt w toalecie, co również powoduje zakłócenie snu. Niekiedy problem ze snem wynika z dolegliwości bólowych, będących konsekwencją np. artretyzmu.

Na jakość snu wpływają zażywane leki, np. beta-blokery (stosowane w leczeniu nadciśnienia i zaburzeń rytmu serca), kortykosteroidy (zażywane przy alergii czy stanach zapalnych naczyń krwionośnych, mięśni i stawów) albo statyny obniżające poziom cholesterolu.

Zaburzenia snu często bywają konsekwencją zespołu bezdechu śródsennego, ale ich źródła mogą też mieć podłoże psychiczne i wynikać ze stresu, obniżonego nastroju czy depresji. Wśród cierpiących na nią osób dosyć typowe są budzenie się wczesnym rankiem i kłopoty z ponownym zaśnięciem, a także ogólne problemy z zasypianiem.

Brak snu może być efektem pracy w systemie zmianowym albo niekomfortowych warunków. W sypialni panuje czasami zbyt niska lub za wysoka temperatura, łóżko jest za miękkie lub zbyt twarde, a pomieszczenie nadmiernie oświetlone.

Brak snu po alkoholu

Bezsenność po alkoholu zdarza się dość często mimo powszechnie panującej opinii, że picie trunków poprawia jakość nocnego wypoczynku. Nawet jeśli pod wpływem alkoholu szybciej zapada się w sen, to trzeba pamiętać, że jest on mało wartościowy: płytszy, przerywany, wcześniej następuje też poranne wybudzenie.

Bezsenność a dieta i styl życia

Na obniżenie jakości snu wpływają niektóre produkty spożywane przed położeniem się spać. Dotyczy to zwłaszcza napojów i słodyczy zawierających kofeinę, np. kawy, herbaty czy czekolady, które działając pobudzająco, nie ułatwiają zaśnięcia. Niewskazane jest również palenie krótko przed snem papierosów, ponieważ zawarta w nich nikotyna aktywizuje, zamiast wyciszać.

By dobrze się wyspać, należy wprowadzić wieczorną rutynę. Zadbać o to, by łóżko było wygodne, sypialnia odpowiednio wyciszona i zaciemniona, a panująca w niej temperatura optymalna dla efektywnego wypoczynku.