Ból głowy to częsty objaw. Stan ten zwykle nie jest groźny i przemija samoistnie lub po użyciu leków przeciwbólowych. Niekiedy jednak ciągły ból głowy może stanowić symptom poważnej choroby, dlatego dolegliwości tej nie wolno lekceważyć.
Bezpośrednie przyczyny bólu głowy
Niezależnie od rodzaju bólu głowy i jego pochodzenia zazwyczaj jest on skutkiem pobudzenia zakończeń nerwowych znajdujących się w powłokach, okostnej, oponach mózgowo-rdzeniowych lub innych tkankach miękkich głowy. Tkanka mózgowa sama w sobie nie ma zakończeń nerwowych reagujących na bodźce bólowe. Jednak wszelkie zmiany w jej obrębie – obrzęk, przekrwienie, niedotlenienie, zaburzenia hormonalne – mogą powodować podrażnienie silnie unerwionych tkanek otaczających mózg. Procesy te są bezpośrednią przyczyną bólu głowy.
Pierwotne przyczyny bólu głowy
Ból głowy może mieć charakter pierwotny (samoistny). Stanowi on wówczas istotę zaburzenia – nie jest objawem innej choroby. Najczęstszą dolegliwością tego typu jest napięciowy ból głowy, którego przyczyny nie zostały jednoznacznie określone. Prawdopodobnie składają się na nie czynniki genetyczne i biologiczne, ale istotniejszą rolę przypisuje się uwarunkowaniom psychospołecznym. Uważa się, że napięciowe bóle głowy to wynik przewlekłego stresu, przemęczenia, niedostatku snu. W dolegliwości tej ból obejmuje symetrycznie skronie lub okolice czoła. Może też rozchodzić się na całą głowę. Zwykle ma charakter ciągły, długotrwały (może trwać wiele dni), stosunkowo łagodny, choć może ulegać nasileniu, np. pod wpływem emocji. Niekiedy ustępuje samoistnie.
Do pierwotnych bólów głowy zalicza się też migrenę, która uznawana jest za dolegliwość dziedziczną. Występują w niej napadowe, pulsujące bóle głowy oraz towarzyszące im charakterystyczne objawy (tzw. aura) – nudności, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki i zapachy. Ból zlokalizowany jest tak, jak w przypadku napięciowego, ale często występuje jednostronnie. Ulega nasileniu podczas wysiłku, a podczas spoczynku (zwłaszcza w zaciemnionym, wyciszonym pomieszczeniu) słabnie. Trwa od kilku do kilkudziesięciu godzin.
Nieznane są przyczyny klasterowego bólu głowy. Ta pierwotna dolegliwość ma charakter napadowy – pojawia się nagle, bardzo szybko narasta, a po krótkim czasie przemija samoistnie. Bóle klasterowe są silne, jednostronne. Obejmują zwykle okolicę oczodołu i policzka, ale mogą promieniować w stronę ucha i potylicy. Towarzyszą im takie objawy jak przekrwienie spojówki, łzawienie oka, obrzęk połowy twarzy, mdłości i wymioty.
Zobacz film i dowiedz się co wywołuje bóle głowy:
Wtórne przyczyny bólu głowy
Bóle głowy często stanowią symptom innych jednostek chorobowych. Są wówczas dolegliwością wtórną (objawową). Mogą mieć różne lokalizacje, charakter i czas trwania. Występują na przykład w przebiegu schorzeń innych narządów znajdujących się w obrębie czaszki lub jej bliskim sąsiedztwie. Przyczynami silnego bólu głowy mogą być:
- zapalenie zatok przynosowych,
- zapalenie ucha środkowego,
- choroby oczu (np., jaskra, zapalenie tęczówki) i nieskorygowane wady wzroku,
- choroby zębów i przyzębia,
- infekcje górnych dróg oddechowych.
W takich przypadkach ból przeważnie lokalizuje się w okolicy zajętego narządu, ale może też promieniować na całą głowę.
Przyczynę bólu głowy mogą stanowić zmiany zapalne w obrębie samego mózgu. Należą do nich zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie mózgu. Choroby te powiązane są z szeregiem innych objawów (gorączką, nudnościami, napadami padaczkowymi), ale silny ból głowy jest często ich pierwszym zwiastunem.
Ból głowy jest jednym z pierwszych objawów guza mózgu lub przerzutów nowotworowych z innych narządów do kości czaszki. Towarzyszą mu zwykle problemy neurologiczne (np. niedowłady), poranne mdłości, problemy ze wzrokiem.
Częste, przewlekłe bóle głowy mogą być spowodowane różnego typu zmianami naczyniowymi i problemami z krążeniem. Należą do nich nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze (ból pojawia się zwłaszcza przy gwałtownych zmianach ciśnienia krwi, mogą towarzyszyć mu zawroty głowy). Niebezpieczne i związane z silnym, nagłym bólem są krwawienia śródczaszkowe. Mogą być one spowodowane udarem krwotocznym czy pęknięciem tętniaka mózgu.
Czytaj także: Jak powstaje tętniak? Co można zrobić, aby nie zachorować?
Bóle głowy są zwykle konsekwencją jej urazów. Mogą pojawić się bezpośrednio po nich lub po dłuższym czasie (nawet po wielu latach). Mają różną postać i nie zawsze lokalizują się w miejscu urazu. Ponieważ mogą być objawem narastającego krwiaka śródczaszkowego, nie wolno ich bagatelizować.
Przyczyną bólu z tyłu głowy są najczęściej zmiany (urazy, przeciążenia, zwyrodnienia) w obrębie kręgosłupa szyjnego. Ból ten promieniuje zwykle od szyi do potylicy, ale może objąć nawet okolice oczodołu. Nasila się przy poruszaniu głową.
Bóle głowy mogą być także objawem takich dolegliwości ogólnoustrojowych, jak niedokrwistość (anemia), zatrucie substancją toksyczną (np. tlenkiem węgla, ołowiem, alkoholem etylowym), choroby układu oddechowego (ból głowy spowodowany jest przewlekłym niedotlenieniem), zaburzenia przemiany materii.
Bibliografia:
- A. Prusiński, Bóle głowy, Warszawa 1999.
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.