Ból brzucha u dzieci stanowi sygnał niepokojący, którego nie należy ignorować i lekceważyć. Szacuje się, że w znacznej części, gdyż w około 80% przypadków, spowodowany jest zaburzeniami czynnościowymi. Nierzadko jego źródłem jest psychika. Reakcja na ból jest zróżnicowana w zależności od wieku dziecka, progu wrażliwości, przyczyny i rodzaju bólu, czasu jego trwania oraz stanu emocjonalnego chorego.

Czym są czynnościowe bóle brzucha u dzieci?

Czynnościowe bóle brzucha u dzieci (ang. childhood functional abdominal pain) stanowią problem często podejmowany przez specjalistów. Kryteria diagnostyczne służące do ich rozpoznawania opisuje obecnie obowiązująca III klasyfikacja rzymska. Ich podstawowym wyznacznikiem u dzieci jest utrzymywanie się dolegliwości somatycznych przy braku zmian morfologicznych mogących odpowiadać za skargi somatyczne. U dziecka można je rozpoznać dopiero po wykluczeniu objawów alarmujących, wskazujących na organiczną przyczynę przewlekłych dolegliwości, która stanowi około 10-–5% przewlekłych bólów brzucha u dzieci.

Etiologia i patogeneza czynnościowego bólu brzucha nie zostały w pełni poznane. Jednakże podkreśla się, że zaburzenia te powstały na skutek złożonych biopsychospołecznych oddziaływań na człowieka. Ponadto niektórzy badacze donoszą o rodzinnych przypadkach występowania czynnościowego bólu brzucha, co sugeruje obecność czynnika genetycznego, który warunkuje skłonność do rozwoju somatyzacji.

Dzieci skarżą się na ból zlokalizowany w górnej części brzucha. Nie daje on innych, specyficznych objawów. W wypadku 70% badanych nie upośledza normalnego trybu życia. Leczenie zaburzeń czynnościowych oparte jest na licznych zaleceniach dietetycznych i farmakologicznych.

Ból brzucha u dzieci warunkowany czynniki psychogennymi

Istotną rolę w powstawaniu bólu brzucha u dzieci mogą odgrywać czynniki psychosocjalne i uwarunkowania środowiskowe. Do rozwoju zaburzeń psychogennych dochodzi zwłaszcza w wyniku zmian emocjonalnych związanych z funkcjonowaniem środowiska rodzinnego i szkolnego. Bezpośrednio rzutuje to negatywnie na niedojrzałość narządową i niestabilność funkcjonalną osobowości dzieci. Bóle psychogenne stanowią około 10% nawracających bólów brzucha. Do stwierdzenia tej przypadłości konieczne jest, zdaniem Franciszka Iwańczaka, spełnienie 6 z niżej wymienionych czynników:

• Początek nawracającego bólu jest związany z wystąpieniem lub nasileniem przewlekłego negatywnego przeżycia.

• Ból utrzymuje się wraz z trwaniem przewlekłego negatywnego przeżycia.

• Zmniejszenie bólu lub jego ustąpienie wiąże się ze zmniejszeniem lub całkowitym ustąpieniem stresu.

• Ostre negatywne przeżycie wywołuje ból.

• Większość napadów bólu jest związana z ostrym stresem.

• Dziecko wymaga obserwacji przez co najmniej jeden rok przed postawieniem diagnozy.

• Rodzice, dziecko i lekarz leczący zgadzają się z diagnozą.

Psychogenne bóle brzucha objawiają się uczuciem kłucia i uciskania, mdłościami, wymiotami, biegunką lub zaparciami, którym towarzyszą m.in.: płacz, osłabienie, wycofanie społeczne i agresywne zachowanie.

Podstawę terapeutyczną stanowi poradnictwo psychologiczne. Warto przebadać dziecko w oparciu o specjalistyczne testy psychologiczne, które umożliwią rozpoznanie jego problemów. Wówczas na ich podstawie przygotowuje się indywidualny program terapeutyczny dla dziecka i jego rodziny, opierający się na nauce wzmacniania pozytywnych postaw i zachowań, realizacji celów, redukowania stresu i radzenia sobie z negatywnymi emocjami.

Ból brzucha i wymiotowanie u dziecka – zatrucie pokarmowe

Ból brzucha i wymiotowanie u dziecka wskazują przeważnie na zatrucie pokarmowe. Uważa się, iż jest to najczęstsza przyczyna tego typu dolegliwości u najmłodszych. Wynika zazwyczaj ze spożycia nieświeżych i niewłaściwie przechowywanych produktów pokarmowych czy nieco rzadziej ze zjedzenia skażonego pestycydami i innymi substancjami chemicznymi pokarmu.

Ma zwykle łagodny przebieg, a symptomy uwidaczniają się do kilku godzin od spożycia szkodliwego produktu. Główne objawy stanowią: ból brzucha, wymioty, brak apetytu, osłabienie, biegunka, gazy, odbijanie, podwyższona temperatura ciała, dreszcze, odwodnienie, bóle mięśniowe i wyczerpanie. Objawy utrzymują się do 3 dni, ale mogą przedłużyć się nawet do tygodnia. W przypadku zatruć nie zawsze konieczne jest leczenie specjalistyczne. Podstawę stanowi regularne picie wody lub środków nawadniających. Wskazana jest krótka głodówka. Zaleca się stosowanie lekkostrawnej i delikatnej diety.

Ostre bóle brzucha – zapalenie wyrostka robaczkowego

Ostrym bólom brzucha mogą towarzyszyć wymioty, biegunka, krwawienie, gorączka i wzdęcia. Jedną z głównych przyczyn tych dolegliwości jest zapalenie wyrostka robaczkowego, na który wskazuje ból brzucha u dziecka w okolicy pępka. W miarę postępu choroby ból przesuwa się do prawego dołu biodrowego, czemu może towarzyszyć niewielka gorączka. Mogą się pojawić wymioty, nudności, dolegliwości dyzuryczne, częstomocz, biegunka i ból przy wypróżnianiu. Stan ten jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Zabieg klasycznej appendektomii nie wiąże się obecnie z dużą częstością powikłań.

Zobacz także: Jak działa układ pokarmowy i co może zaburzyć jego pracę?

Bibliografia:

1. Albrecht P., Gawrońska A., Banaszkiewicz A., Czynnościowe bóle brzucha u dzieci –praktyczny przewodnik postępowania, „Pediatria Ogólna”, 2011, 19(3), s. 3085.

2. Gawrońska A., Czynnościowe bóle brzucha u dzieci, „Klinika Pediatryczna”, 2009, 17(4), s. 427–430.

3. Radziewicz-Winnicki I., Czynnościowe bóle brzucha jako zaburzenie funkcjonowania psychospołecznego dzieci, „Chowanna”, 2008, 2, s. 129–142.

4. Iwańczak F., Trudności diagnostyczne w dolegliwościach brzusznych u dzieci, „Przegląd Lekarski”, 2007, 64(3), s. 48–52.

5. Horn A.E., Ufberg J.W., Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłków jelita grubego i zapalenie okrężnicy, „Emergency Medicine Clinics of North America”, 2011, 29, s. 347–368.