Bilirubina powstaje w wyniku przemiany grupy hemowej cząsteczki hemoglobiny z rozpadu krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Drugim źródłem bilirubiny w organizmie są cząsteczki cytochromów oraz mioglobin. Dzienna produkcja bilirubiny u zdrowego dorosłego szacowana jest na około 200–350 mg. Zdecydowanie więcej bilirubiny produkują noworodki.

Bilirubina całkowita – czym jest?

Bilirubina całkowita to łączne oznaczenie bilirubiny pośredniej i bilirubiny bezpośredniej w osoczu. Z krwi bilirubina wędruje do wątroby, gdzie po serii przemian zostaje wydalona do pęcherzyka żółciowego.

Bilirubina pośrednia (wolna) powstaje po rozpadzie krwinek czerwonych i łączy się z białkami krwi. Wychwytywana przez wątrobę, zamienia się w bilirubinę bezpośrednią po wcześniejszym sprzężeniu z kwasem glukuronowym. Bilirubina bezpośrednia (sprzężona) jest rozpuszczalna w wodzie i zostaje wydalona do kanalików żółciowych. Bilirubina jest usuwana z organizmu wraz z kałem.

Bilirubina – badania

Badanie stężenia bilirubiny jest popularnym markerem w diagnostyce laboratoryjnej, dzięki któremu można zdiagnozować m.in. kamienie żółciowe oraz żółtaczkę. Lekarz kieruje na badanie stężenia bilirubiny osoby z oznakami nieprawidłowej czynności wątroby i w podejrzeniu zakażenia wirusowego zapalenia wątroby (WZW). Ponadto, badanie wykonuje się w przypadku podejrzeń zatrucia grzybami, narkotykami i lekami.

Zobacz też: Choroby wątroby – objawy, choroby genetyczne i immunologiczne.

U zdrowej osoby normalne jest występowanie bilirubiny w krwi, natomiast jej obecność w moczu jest alarmująca i może oznaczać chorobę. Standardowa analiza poziomu tej substancji polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Badanie powinno się wykonać na czczo i powstrzymać się od jedzenia około 8 godzin przed pobraniem krwi.

Bilirubina – normy

U zdrowych dorosłych:

• bilirubina całkowita od 0,2 do 1,1 mg/dl (3,42–20,6 µmol/l),
  
• bilirubina bezpośrednia (sprzężona) od 0,1 do 0,3 mg/dl (1,7–5,1 µmol/l),
  
• bilirubina pośrednia (wolna) od 0,2 do 0,7 mg/dl (3,42–12 µmol/l).
  

Normy te nie dotyczą kobiet w ciąży, u których występuje naturalnie podwyższony poziom bilirubiny całkowitej. Nie dotyczą one także noworodków, gdyż ich krwinki czerwone, zawierające hemoglobinę płodową, żyją znacznie krócej niż krwinki dorosłych, a mechanizmy sprzęgania wątrobowego nie wykształciły się dostatecznie.

Bilirubina całkowita u noworodków:

• noworodki w 1 dobie – od 0,4 do 4,0 mg/dl (6,8–68,0 µmol/l),
  
• noworodki 3 dni po porodzie – od 1 do 10,0 mg/dl (17,1 –171 µmol/l),
  
• noworodki około 1. miesiąca – od 0,3 do 1,0 mg/dl (5,2–17,1 µmol/l).
  

W przypadku nieprawidłowego stężenia bilirubiny we krwi mówi się o hiperbilirubinemii. Lekarze wyróżniają dwa rodzaje: hiperbilirubinemię z przewagą bilirubiny wolnej oraz hiperbilirubinemię z przewagą sprzężonej bilirubiny. Jednym z charakterystycznych objawów wzrostu bilirubiny jest zabarwienie się skóry i białek oczu na żółto. Istnieje możliwość zabarwienia siniaków na kolor żółty.

Podwyższona bilirubina – dlaczego?

W przypadku wzrostu stężenia bilirubiny całkowitej istnieje ryzyko żółtaczki bądź żółtaczki hemolitycznej w przypadku noworodków. Zdaniem lekarzy jej objawami mogą być także zespół Criglera-Najjara typu I lub II (brak lub niedobór glukuronylotransferazy), choroba Gilberta, a także hemoliza wewnątrznaczyniowa.

Z kolei wzrost stężenia bilirubiny sprzężonej (bezpośredniej) wywoływany jest m.in.: wirusowym zapaleniem wątroby, toksycznymi uszkodzeniami wątroby (chloroformem, tetrachlorkiem węgla, trichloroetylenem, halotanem), a także ostrymi zatruciami lekami. Wysoce szkodliwe jest zatrucie paracetamolem, fenacetyną, izoniazydem, ryfampicyną, chloropromazyną.

Wśród przyczyn zwiększenia bilirubiny bezpośredniej hepatolodzy wymieniają także zatrucie muchomorem sromotnikowym, choroby metaboliczne: zespół Dubina-Johnsona, późną fazę choroby Wilsona, galaktozemię, tyrozynemię, mukowiscydozę oraz niedobór alfa-1-antytrypsyny.

Niewykluczone, że osoba z podwyższonym poziomem bilirubiny mogła zapaść na marskość wątroby oraz cholestazę o różnych podłożach. Podwyższona bilirubina całkowita to objawy żółtaczki poalkoholowej, zwłóknień przewodów żółciowych, kamicy żółciowej, a nawet nowotworu trzustki. Dlatego w przypadku wyników znacznie odbiegających od normy, trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który dokona sprecyzowanej diagnozy lub zleci dodatkowe badania.