Bakteryjne zapalenie spojówek to choroba, która najczęściej trwa tylko kilka dni. Nie można jej jednak lekceważyć, gdyż niedoleczona może nawracać i w dłuższej perspektywie (albo przy zakażeniu określonymi szczepami bakterii) stać się przyczyną poważnych powikłań.

Przyczyny bakteryjnego zapalenia spojówek

Spojówka pokrywa wnętrze powiek i przednią powierzchnię oka (z wyjątkiem rogówki). Spełnia rolę bariery, która wychwytuje i niszczy drobnoustroje, chroniąc w ten sposób oko. Dobre unaczynienie spojówki sprawia, że łatwy dostęp do zgromadzonych na powierzchni bakterii mają przeciwciała i komórki układu odpornościowego (białe krwinki) przenoszone z krwią. Objawy zapalenia przemijają, gdy czynnik chorobotwórczy zostanie ostatecznie usunięty.

Nazwa „bakteryjne zapalenie spojówek” wskazuje, że przyczyną tego schorzenia jest zainfekowanie oka bakteriami. Najczęstszymi szczepami powodującymi tę chorobę są:

• paciorkowce (m.in. dwoinki zapalenia płuc),
  
• gronkowce (w tym bardzo niebezpieczny gronkowiec złocisty),
  
• rzadziej – inne bakterie, takie jak Moraxella, Haemophilus albo Corynebacterium.
  

Historycznie częste były okołoporodowe infekcje spojówek dwoinką rzeżączki, co spowodowało powszechne stosowanie zabiegu Credego – zakraplania roztworu azotanu srebra do worka spojówkowego. W dzisiejszych czasach, gdy opieka medyczna nad ciężarną pozwala na zdiagnozowanie i wyleczenie rzeżączki we wczesnej fazie ciąży, ryzyko zakażenia przez matkę jest minimalne.

Systematyka mikrobiologiczna zalicza do bakterii chlamydie, które również powodują zapalenia spojówek. W regionach o bardzo niskim poziomie higieny są one przyczyną jaglicy – niebezpiecznej choroby, która nieleczona prowadzi do ślepoty i jest (w miejscach występowania) najczęstszą przyczyną utraty wzroku. W polskich warunkach chlamydie mogą wywołać tzw. wtrętowe zapalenie spojówek.

Objawy bakteryjnego zapalenia spojówek

Bakteryjne zapalenie spojówek zwykle zaczyna się w jednym oku. W ciągu kilku dni przenosi się do drugiego, chyba że leczenie jest włączone bardzo wcześnie. Chory odczuwa dyskomfort, pieczenie albo ból w oku, zaostrzający się przy mruganiu. Powstaje znaczna ilości wydzieliny ropnej, która może zlepiać powieki albo gromadzić się w kąciku przyśrodkowym oka. Najłatwiej zaobserwować ją rano, gdyż w ciągu dnia, w okresie aktywności, mruganie powoduje wypłukiwanie ropy przez łzy i odprowadzanie jej przez kanaliki nosowo-łzowe do jamy nosowej. Przy przewlekających się zapaleniach zasychająca wydzielina może tworzyć na brzegach powiek drobne, odpadające łuseczki.

Spojówka może być obrzęknięta, znacznie zaczerwieniona. Jej naczynia są widocznie rozszerzone. Często zauważa się z zewnątrz pogrubienie powiek i zwężenie szpary powiekowej. Dodatkowymi, uciążliwymi objawami mogą być łzawienie albo światłowstręt.

Chlamydiowe zapalenie spojówek najczęściej pojawia się rzutami i nawraca mimo stosowanego leczenia. Obejmuje zwykle jedno oko. Odczyn zapalny spojówki po pewnym czasie trwania choroby przyjmuje charakterystyczny grudkowy charakter. Węzły chłonne szyi są zwykle powiększone i bolesne. Infekcja może występować równolegle w drogach moczowych, powodując zapalenie pęcherza lub cewki moczowej.

Czy bakteryjne zapalenie spojówek jest zaraźliwe?

Bakteryjne zapalenie spojówek może przenosić się z jednej osoby na drugą. Sprzyja temu niedostateczny poziom higieny. Do infekcji (szczególnie u dzieci) dochodzi często wskutek zatarcia spojówki brudną ręką, odzieżą, zabawką.

W przypadku zapaleń chlamydiowych można mówić o zdecydowanie większej zakaźności. Do przekazania bakterii może dojść przez tarcie oka ręką, którą chory podawał osobie już zakażonej, przytulanie się, całowanie itp. Chlamydie mogą znajdować się w wodzie, co sprawia, że w określonych warunkach miejscem gromadnych zakażeń może być basen lub inny zbiornik wodny. Ze względu na zdolność zakażania dróg moczowych chlamydie przenoszą się też przy kontaktach płciowych oraz (rzadziej) przez korzystanie ze wspólnej toalety lub pościeli.

Leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek

Bakteryjne zapalenie spojówek może mieć łagodny przebieg i w ciągu kilku dni ulec samowyleczeniu. Jednak w przypadkach o gwałtowniejszym, bardziej nasilonym charakterze niezbędne jest wdrożenie leczenia przyczynowego – antybiotykoterapii. Pozwala to na skuteczne zwalczenie choroby, uniknięcie przekształcenia się zapalenia ostrego w przewlekłe i zmniejszenie ryzyka ciężkich powikłań, takich jak zapalenie i owrzodzenie rogówki.

Przebieg choroby można łagodzić domowymi sposobami – przemywając oko i wypłukując ropę z worka spojówkowego. Najlepiej jest w tym celu stosować jałowy, fizjologiczny (0,9%) roztwór soli, ale dobrze sprawdzają się też zwykła, przegotowana woda i rozcieńczone napary ziołowe albo bardzo słaba czarna herbata. Zabieg wykonuje się przynajmniej pół godziny po zakropleniu do worka spojówkowego leków przepisanych przez okulistę, by ich nie rozcieńczyć i nie zmniejszyć skuteczności ich działania.

Należy pamiętać o tym, że do przemywania oka najlepiej stosować jałowe gaziki, które można kupić w aptece. Nie wolno tym samym gazikiem lub płatkiem kosmetycznym przecierać obu oczu ze względu na możliwość przenoszenia drobnoustrojów.

Na obrzęknięte, spuchnięte powieki można zastosować wysychające okłady z wyżej wymienionych płynów. Przyłożenie na kilkanaście minut do zamkniętego oka dobrze nawilżonego gazika będzie miało efekt przeciwobrzękowy i chłodzący, spowoduje zmniejszenie nasilenia objawów. Jeśli dolegliwości są bardzo uciążliwe, można okłady powtarzać kilkakrotnie w ciągu dnia.