O awersji seksualnej można mówić wówczas, gdy perspektywie kontaktów płciowych towarzyszy lęk, wstręt lub złość, na skutek czego osoba dotknięta taką dysfunkcją nie jest w stanie czerpać przyjemności z seksu. W konsekwencji unika współżycia, a nawet wszelkich sytuacji o seksualnym kontekście. Zjawisko to dotyczy częściej kobiet (według badań Instytutu SMG/KRC – co dziesiątej wkraczającej w życie seksualne, a skala problemu narasta z wiekiem), aczkolwiek zdarza się także w przypadku mężczyzn.

Awersja seksualna a oziębłość płciowa

Zjawiska awersji nie należy mylić z hipolibidemią, czyli oziębłością seksualną. W przypadku tej drugiej dysfunkcja polega na braku potrzeb seksualnych, który jest pierwotny wobec innych problemów związanych z tą sferą życia (np. zaburzeniami erekcji, anorgazmią). Osłabienie popędu płciowego nie musi wykluczać satysfakcji seksualnej. Awersja zaś nie wynika z braku zainteresowania seksem, lecz z negatywnych emocji, jakie najczęściej wzbudza sama myśl o zbliżeniu płciowym.

Dlaczego tracimy ochotę na seks? Dowiesz się tego z naszego filmu

Co to jest awersja seksualna i jakie są jej objawy?

Dysfunkcja seksualna polegająca na unikaniu kontaktów płciowych może mieć różny charakter i nasilenie. Najczęściej mianem awersji określa się trwałe wzorce reakcji – niezmieniające się bez względu na okoliczności i partnera. Niechęć do współżycia bywa w pierwotna – niezależna od wcześniejszych doświadczeń seksualnych – lub nabyta, czyli wynikająca z negatywnych przeżyć związanych ze sferą seksualną. Awersja może mieć charakter uogólniony lub wiązać się z określonymi okolicznościami – osobą partnera czy wybranymi formami współżycia płciowego. W każdym przypadku lęk czy obrzydzenie prowadzą do niezdolności odczuwania przyjemności i poczucia bezpieczeństwa w relacji intymnej. Osoby dotknięte taką dysfunkcją starają się unikać seksualnej bliskości, co zwykle uniemożliwia nawiązanie partnerskiej więzi albo – jeśli ta już istnieje – prowadzi do jej kryzysu lub rozpadu.

Reakcja awersyjna składa się dwóch komponentów – autonomicznego i motywacyjno-poznawczego. Pierwszy z nich to niezależne od woli objawy wegetatywne, na które składają się somatyczne symptomy właściwe zaburzeniom lękowym. Próba intymnego zbliżenia lub sama myśl o nim mogą wywołać kołatanie serca, zawroty głowy, nadmierną potliwość, duszność, drżenie kończyn, nudności itp. Komponent psychiczny wiąże się z negatywnymi myślami na temat aktywności seksualnej, u podstawy których znajdować się mogą traumatyczne doświadczenia, opory moralne, niechęć do męża lub żony.

Przyczyny awersji seksualnej

Strach przed seksem lub wstręt do intymnych zbliżeń to dysfunkcje, które wprawdzie wyrażają się w wegetatywnych objawach, ale nie mają podłoża somatycznego. Wśród możliwych przyczyn uogólnionej awersji seksualnej najczęściej wskazuje się:

• uraz spowodowany negatywnym doświadczeniem seksualnym – gwałtem, molestowaniem, kazirodztwem,

• restrykcyjny sposób wychowania, który zaszczepia mniej lub bardziej świadome przeświadczenie, że seks jest czymś złym, niemoralnym,

• uwarunkowania religijne lub kulturowe, które czynią z seksu sferę grzeszną, trudną do zaakceptowania,

• współwystępujące zaburzenia lękowe lub zaburzenia osobowości.

Awersja seksualna często jest wynikiem problemów małżeńskich. Wówczas niechęć do intymnej bliskości powiązana jest z konkretnymi okolicznościami i może przeminąć wraz z ich zmianą. Możliwe trudności w związku, które odbierają partnerom satysfakcję z intymnych relacji, to:

• konflikty, brak dobrej komunikacji lub zanik emocjonalnej więzi,

• dysfunkcje seksualne u jednego z partnerów,

• nieakceptowane zachowania seksualne partnera czy proponowane przez niego formy współżycia,

• świadomość intymnej więzi partnera z inną osobą,

• wypierany homoseksualizm (w związku z osobą odmiennej płci),

• zaniedbywanie przez partnera higieny osobistej.

Leczenie awersji seksualnej

Rodzaj terapii awersji seksualnej uzależniony jest od przyczyn dysfunkcji i natężenia jej objawów. Wstępna diagnoza zwykle nie nastręcza trudności, ponieważ pacjenci najczęściej sami identyfikują swoją niechęć do seksu. Sprecyzowanie problemu wymaga szczegółowego wywiadu, którego zebranie jest utrudnione w związku z intymnym charakterem dolegliwości.

Co więcej, leczenie awersji często jest niemożliwe bez udziału obojga partnerów. Tymczasem drugi z nich może nie wyrażać chęci uczestnictwa w terapii lub w ogóle nie zdawać sobie sprawy z dysfunkcji, z którą zmaga się pierwszy. Dlatego leczenie tego zaburzenia nie jest łatwe i nie zawsze przynosi pożądane rezultaty.

Terapią awersji seksualnej powinni zajmować się seksuolog oraz psycholog lub psychiatra. Często wskazana jest współpraca tych lekarzy. W przypadku awersji uogólnionej niezbędne są psychoterapia i działanie przyczynowe. Pacjent zwykle musi zmierzyć się ze źródłem swojej niechęci, przepracować traumę lub przekonania, które blokują jego radość z intymnego pożycia. W takich przypadkach pomocne bywa stosowanie środków farmakologicznych redukujących poziom lęku i jego somatyczne objawy. Najskuteczniejszą metodą leczenia awersji powiązanej z osobą partnera jest terapia dla par. Jeśli partner nie zgadza się na skorzystanie z pomocy specjalisty, nie należy z niej rezygnować. Indywidualne leczenie trzeba jednak wówczas poszerzyć o szczere rozmowy z małżonkiem, jasne wyrażanie własnych obaw i oczekiwań oraz wspólne poszukiwanie optymalnych rozwiązań problemu.

Czy seks może się znudzić?  Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta