Atakami paniki określa się te przypadki intensywnego lęku, które zdarzają się nieoczekiwanie, bez wyraźniej przyczyny i bez związku z rzeczywistym niebezpieczeństwem. Okresy między epizodami wypełnia nieustanna, przesadna obawa, że mogą się one powtórzyć. Zaburzenie takie uznawane jest za jednostkę chorobową – zespół lęku napadowego.

Atak paniki – objawy

Atak paniki zaczyna się nagle, szybko narasta i osiąga trwające kilka minut apogeum. Towarzyszą mu objawy somatyczne podobne do zaburzeń w funkcjonowaniu układu krążenia:

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,

• kołatanie serca,

• ucisk w klatce piersiowej,

• przyspieszony oddech,

• duszność,

• zawroty głowy,

• pocenie się, uderzenia gorąca,

• dygotanie, dreszcze,

• uczucie drętwienia lub mrowienia kończyn,

• suchość w jamie ustnej,

• uczucie dławienia się,

• mdłości,

• przeczucie zbliżającego się omdlenia,

• wrażenie odrealnienia otoczenia i obcości samego siebie.

Charakter objawów dodatkowo pogłębia lęk przed chorobą psychiczną, śmiercią, utratą kontroli nad ciałem. Po fazie największego nasilenia symptomów niektóre z nich mogą utrzymywać się jeszcze przez 1–2 godziny. Częstość ataków jest kwestią indywidualną – mogą zdarzać się raz na wiele miesięcy albo kilka razy na dobę.

Konsekwencją powtarzających się ataków paniki jest lęk antycypacyjny, czyli nieustanna obawa przed wystąpieniem kolejnego napadu. Znacząco utrudnia ona codzienne funkcjonowanie, powodując:

• agorafobię (jej istotę stanowi lęk przed sytuacjami, w których trudno uzyskać pomoc w razie ataku paniki),

• unikanie okoliczności, które mogą wywołać atak,

• dążenie do zachowania bezpieczeństwa poprzez np. asekurowanie się obecnością bliskiej osoby,

• kompulsywne nawyki, które odwracają uwagę od lęku,

• nieustanne wypatrywanie możliwych zagrożeń, głównie związanych z kondycją własnego organizmu.

Jak sobie pomóc podczas ataku paniki? Dowiesz się tego z naszego filmu

Na czym polega atak paniki?

Uczucie lęku jest naturalnym zjawiskiem. Jego wegetatywne objawy związane są z niezależnym od woli uruchomieniem w sytuacji zagrożenia mechanizmów obronnych. Podwyższenie tętna czy pogłębienie oddechu to fizjologiczne przygotowanie się organizmu do walki lub ucieczki. Mobilizacja ta niezbędna jest w obliczu rzeczywistego niebezpieczeństwa, ale pojawia się także na samą myśl o nim. Organizm osób cierpiących na zespół lęku napadowego niemal nieustannie pozostaje w gotowości, a przypadkowy incydent może spowodować lawinowe nasilenie objawów wegetatywnych. Przykładem jest przedłużająca się hiperwentylacja, która prowadzi do zawrotów głowy i uczucia duszności. Odczytanie tych objawów jako stanu zagrożenia zdrowia i życia wzmaga lęk i powoduje ich dalsze nasilenie.

Atak paniki – jak się uspokoić?

Znajomość schematu, według którego przebiega atak paniki, ułatwia odzyskanie kontroli nad swoim ciałem. W tym celu warto podjąć naukę technik relaksacyjnych, rozluźniania mięśni czy świadomego oddychania. Napad paniki można przerwać, oddychając do papierowej torby, dzięki czemu nie dochodzi do hiperwentylacji. Na wypadek ataku warto mieć przy sobie tabletkę z szybko działającym lekiem uspokajającym (np. z grupy benzodiazepin). Nie należy jednak stosować takich leków regularnie, ponieważ silnie uzależniają. Zalecanym sposobem na ataki paniki jest aktywność fizyczna. Ułatwia ona odzyskanie kontroli nad ciałem, pozwala lepiej poznać jego reakcje, redukuje stres i fizyczne napięcie, uczy prawidłowego oddechu. Stanowi naturalny sposób na regulację wydzielania neuroprzekaźników.

Osoba postronna może pomóc choremu, zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa swoją obecnością, co jest szczególnie istotne w przypadku ataku paniki u dziecka.

Atak paniki – przyczyny

Aby wiedzieć, jak opanować atak paniki, zwykle wystarczy znać jego mechanizm i techniki radzenia sobie z niepokojącymi objawami. Skuteczne sposoby na ataki paniki wymagają jednak rozpoznania ich przyczyny. Epizody panicznego lęku często towarzyszą zaburzeniom i chorobom psychicznym. Atak paniki pojawić się może w przebiegu np. nerwicy, depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii. Grupę najwyższego ryzyka stanowią osoby zmagające się z fobiami – napad może pojawić się w kontakcie z budzącym lęk obiektem. Nierzadko zdarzają się także ataki paniki po spożyciu alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych. Inną grupę przyczyn napadowego lęku stanowią dolegliwości somatyczne. Stwierdzono, że zachodzi korelacja pomiędzy epizodami ataku paniki a zespołem wypadania płatka zastawki dwudzielnej, nadczynnością tarczycy, padaczką, guzem chromochłonnym nadnerczy, zespołem abstynencji alkoholowej, zaburzeniami równowagi neuroprzekaźnikowej.

Zdarza się, że atak paniki występuje w nocy. Wówczas często spowodowany jest on fizjologicznymi zjawiskami, jakie zachodzą podczas głębokiego snu. Mózg osoby cierpiącej na zespół lęku napadowego może np. odczytać zwolnienie akcji serca jako symptom zagrażający życiu. Atak paniki w nocy może być wywołany czynnikami środowiskowymi takimi jak:

• niepokój związany np. ze zmianą pracy, sytuacją finansową czy samotnością,

• traumatyczne przeżycia,

• toksyczne związki,

• permanentny stres, przemęczenie,

• czynniki meteorologiczne.

Leczenie zespołu lęku napadowego

Jeśli przyczyną nawracających ataków paniki okaże się zaburzenie psychiczne czy somatyczne, należy przede wszystkim podjąć leczenie choroby zasadniczej. Zazwyczaj włącza się wówczas farmakoterapię służącą zniesieniu objawów lęku – leki antydepresyjne i benzodiazepiny. Gdy przyczyny choroby mają podłoże psychiczne, jej trwałe wyleczenie wymaga psychoterapii. Terapia, oprócz objaśnienia mechanizmów lęku i nauki technik redukcji objawów paniki, może obejmować desensytyzację, czyli stopniowe odwrażliwianie chorego na sytuacje budzące strach poprzez konfrontowanie go z nimi. Ważnym elementem leczenia jest także praca nad – często nieuświadomionymi – problemami i wewnętrznymi konfliktami, co pozwala na zrozumienie przyczyn lęku.