Antybiogram jest badaniem mikrobiologicznym, za pomocą którego w prosty sposób można określić, czy bakterie które są przyczyną choroby są wrażliwe lub oporne na zastosowany antybiotyk.

Antybiogram – kiedy wykonać badanie?

Leczenie z użyciem antybiotyków powinno uwzględniać wrażliwość danej bakterii na środki stosowane w celu jej zwalczenia. Tempo rozprzestrzeniania się odpornych szczepów bakterii sprawia, że antybiotyki stają się coraz mniej skuteczne. Dużą winę ponoszą sami ludzie, którzy biorąc coraz większe ilości antybiotyków, naturalnie uodparniają szczepy na działanie leków.

Najczęściej lekarze zlecają wykonanie antybiogramu głównie w przypadku ciężkich lub nawracających infekcji, kiedy nie jest wiadome, jakie bakterie zaatakowały organizm oraz na jakie leki są odporne. Antybiogram wykonywany jest także, gdy wiadomo, że dany patogen jest mało podatny na działanie antybiotyków.

Zobacz także: Co to jest penicylina? Rodzaje i zastosowanie antybiotyku

Antybiogram – jak wygląda badanie?

Najczęściej antybiogram wykonuje się poprzez pobranie śliny. W niektórych przypadkach lekarze zlecają antybiogram na podstawie pobrania krwi lub oddania próbki moczu – wtedy należy być na czczo. Do badania wymazu z gardła nie trzeba się przygotowywać, jednak nie powinno się na kilka dni przed jego wykonaniem stosować leków o miejscowym działaniu, które mogłyby w znaczący stopniu zmienić jego wynik.

Badanie przebiega dwuetapowo. Pierwszą fazą jest pobranie próbki wydzieliny (krwi, plwociny), z której następnie wykonuje się posiew na podłożu bakteriologicznym. Pobrane bakterie hoduje się na specjalnych pożywkach. Jeśli w próbce osoby badanej znajduje się bakteria, w ciągu kilkunastu godzin rośnie ona na podłożu. Diagnostycy wyróżniają w niej charakterystyczne cechy, np. kolor i kształt. Następnym etapem jest badanie wzrostu wyhodowanych bakterii w obecności kilku, a w niektórych przypadkach nawet kilkunastu, bawełnianych krążków, z których każdy jest nasączony innym antybiotykiem. Po upływie 18–24 godzin w inkubacji z temperaturą 37°C można sprawdzić, które z wymienionych krążków najlepiej zwalczyły bakterie. Dzieje się tak za sprawą powstawania specyficznej strefy hamującej wzrost bakterii, która powstaje wokół każdego krążka. W przypadku najskuteczniejszych antybiotyków strefa zahamowania wzrostu bakterii jest największa.

Ten rodzaj antybiogramu jest najczęściej stosowaną metodą w laboratoriach. O wiele rzadziej wykonuje się antybiogram metodą rozcieńczeń na podłożu płynnym lub stałym, a także antybiogram automatyczny, w którym to laboratoryjne urządzenia nakładają próbkę bakteryjną na płytki z antybiotykami w różnych stężeniach. Wyniki w formie komentarza podawane są następnie przez komputer.

Wyniki antybiogramu

W przypadku wyników badań wykonanych wspomnianą metodą krążków lekarz najczęściej określa stopień wrażliwości szczepu bakterii obecnej w organizmie. Po wykonaniu badania bakterie są najczęściej określane jako: oporne, mało wrażliwe i wrażliwe.

Wytyczne dla lekarzy opracował Komitet ds. Oznaczania Wrażliwości Drobnoustrojów Francuskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego (fr. Comité de l’Antibiogramme de la Societé Française de Microbiologie). Średnie zahamowania rozwoju bakterii na krążkach są porównywane ze średnimi granicznymi.

W przypadku szczepu wrażliwego podaje się pacjentowi antybiotyki w standardowych dawkach. Szczep mało wrażliwy wskazuje na leczenie chorego zwiększonymi porcjami farmaceutyku. Szczep oporny uniemożliwia skuteczne leczenie nawet w przypadku zwiększenia ilości leku.

Antybiogram – czy warto?

Ze względu na szkodliwość pochopnego stosowania antybiotyków antybiogram wydaje się słusznym i skutecznym sposobem diagnozy przebywanej infekcji i sprecyzowania leczenia antybiotykami. W opinii chorych polscy lekarze zbyt rzadko zlecają antybiogram, dlatego zawsze warto o niego zapytać podczas pierwszej wizyty w przypadku podejrzenia zachorowania.

Zobacz także: Antybiotyk na grypę – fakty i mity o leczeniu sezonowego wirusa. Jakie leki wybrać?

Jeśli z jakiegoś powodu lekarz nie zleci badania, konieczne może okazać się wykonanie go na własną rękę w laboratorium. Koszt badania trzeba wtedy pokryć samemu, ale warto pamiętać, że wiedza płynąca z antybiogramu może pozwolić na uniknięcie zniszczenia flory bakteryjnej, równowagi mikrobiologicznej i nie dopuści do rozwoju innych drobnoustrojów w przypadku niewłaściwego stosowania antybiotyków.

Pamiętajmy, że nie da się uniknąć pojawienia się bakterii odpornych na działanie antybiotyków. Nie istnieje także antybiotyk uniwersalny, który zwalcza wszystkie typy bakterii. Wykonanie antybiogramu pozwala na zwiększenie skuteczności antybiotykoterapii.