Podwyższony poziom amylazy w moczu utrzymuje się dłużej niż w surowicy, dlatego też badanie to uważane jest za bardziej precyzyjne w diagnostyce chorób trzustki. Korzysta się z niego zwłaszcza podczas monitorowania przebiegu ostrego zapalenia trzustki. Enzym ten bierze udział w trawieniu wielocukrów (przede wszystkim skrobi, glikogenu i amylopektyn) do cukrów prostych.

Co to jest amylaza w moczu?

Amylaza to jeden z enzymów trawiennych, wydzielany głównie przez trzustkę i gruczoły ślinowe. Znajduje się także w wątrobie, jądrach, jajnikach, gruczołach mlecznych, komórkach mięśniowych i białych krwinkach krwi, czyli leukocytach. Aktywność amylazy wykryto również w gruczole tarczowym, płucach, śluzówce jelita, macicy, jajowodach i gruczole krokowym. Enzym ten ulega filtracji kłębkowej, w konsekwencji czego amylaza pojawia się w moczu i jest razem z nim wydalana z organizmu.

Badanie amylazy w moczu wykonuje się w celu rozpoznania ostrego zapalenia trzustki. W przypadku pojawienia się tej choroby następuje nagły wzrost aktywności tego enzymu, który może osiągnąć wartości nawet sześciokrotnie większe niż referencyjne. Podwyższona amylaza w moczu pojawia się w ciągu 12–72 godzin od pojawienia się objawów, po czym wraca do normy po upływie 3–5 dni. Istotny diagnostycznie jest trzykrotny wzrost tego enzymu. Zwykle stężenie amylazy w moczu jest odzwierciedleniem jej stężenia we krwi.

Badanie amylazy w moczu

Badanie poziomu amylazy w moczu kosztuje od 7 do 10 zł. Materiał stanowi mocz poranny, który należy pobrać do jednorazowego pojemnika (co najmniej 10 ml, ze strumienia środkowego). Przed jego oddaniem należy zachować higienę intymną. Materiał do badań należy pobrać po uprzednim umyciu okolic narządów płciowych bez użycia środków odkażających. Zachowanie higieny ma na celu pozbycie się z powierzchni ciała bakterii, które mogą zafałszować rezultat badań. Czas oczekiwania na wynik jest krótki – będzie on dostępny najpóźniej w następnym dniu roboczym. Badany nie musi być na czczo, ale dzień przed planowanym pobraniem próbki nie należy spożywać alkoholu ani leków wiążących wapń.

W badanym materiale można znaleźć zarówno amylazę śliniankową (S), jak i amylazę trzustkową (P). Podwyższoną aktywność tego enzymu w moczu nazywa się amylazurią. Norma amylazy w moczu wynosi w jednostkach tradycyjnych poniżej 650 j. Carawaya, a w przełożeniu na jednostki układu SI – poniżej 650 U/l.

Objawy podwyższonej amylazy w moczu

Objawy podwyższonej amylazy w moczu to m.in.: silny ból w nadbrzuszu opasający i promieniujący do okolicy lędźwiowej, podwyższona temperatura ciała, wymioty, ogólne złe samopoczucie, nudności, obniżone łaknienie, spadek masy ciała i biegunka.

Podwyższonej amylazie w moczu towarzyszy w większości przypadków podwyższona aktywność lipazy, czyli enzymu także wydzielanego w trzustce, który odpowiada za rozkładanie triglicerydów pokarmowych do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Co oznacza wysoka amylaza w moczu?

Podwyższony poziom amylazy w moczu może świadczyć o:

• ostrym zapaleniu trzustki,
  
• zaostrzeniu przewlekłego zapalenia trzustki,
  

• chorobie nowotworowej trzustki, tarczycy, jajnika, gruczołu krokowego lub płuc,
  
• kamicy żółciowej,
  
• perforacji wrzodu dwunastnicy lub żołądka,
  
• niedrożności jelit,
  
• kamicy przewodów trzustkowych,
  
• pęknięciu jajowodu,
  
• zapaleniu pęcherzyka żółciowego,
  
• ciąży pozamacicznej,
  
• zapaleniu wyrostka robaczkowego,
  
• chorobie gruczołów ślinowych, takich jak świnka czy zapalenie i urazy ślinianek,
  
• niedrożności przewodu wyprowadzającego sok trzustkowy,
  
• kamicy przewodów wyprowadzających ślinianek,
  
• zapaleniu otrzewnej,
  
• uzależnieniu od alkoholu lub narkotyków.
  

Wysoka amylaza w moczu pojawia się także po gastroskopii i jako konsekwencja zażywania niektórych środków farmaceutycznych. Dowiedziono, że jej poziom mogą podnosić m.in.: alkaloidy, etanol, furosemid, kodeina, opium, fentanyl, morfina, petydyna, pentazocyna, leki cholinergiczne, asparaginaza, salicylany, chlortalidon, azatiopryna, kortykosteroidy, cyproheptadyna, histamina, kwas etakrynowy, sekretyna, metyldopa, meperydyna, fenformina, diuretyki tiazydowe, tetracyklina, kwas walproinowy i doustne środki antykoncepcyjne. Niekiedy wysoka amylaza w moczu występuje u osób, które poddawane są chemioterapii lub radioterapii.

Obserwuje się ją także podczas kwasicy ketonowej w cukrzycy. Jest to ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej oraz równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, powstających w następstwie nagłego i znacznego niedoboru insuliny.

Co oznacza obniżona amylaza w moczu?

Obniżona wartość amylazy w moczu może świadczyć o chorobach wątroby (np. o zapaleniu wątroby lub zatruciu ciążowym) i nerek. Występuje podczas mukowiscydozy, rozległego zniszczenia trzustki, zawału serca i rozległych poparzeń. Ponadto towarzyszy tyreotoksykozie, czyli zespołowi objawów spowodowanych nadmiarem hormonów tarczycy czy podczas przyjmowania niektórych leków wiążących wapń.

Jak wygląda nasz układ pokarmowy? Jak sposób gryzienia wpływa na trawienie? Odpowiedź na filmie:

Bibliografia:

1. Bańkowski E., Biochemia, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, 2005.

2. Bai H.X., Lowe M.E., Husain S.Z., What have we learned about acute pancreatitis in children?, “JPGN”, 2011, 52, s. 262–270.

3. Lowe M.E., Greer J.B., Pancreatitis in children and adolescents, “Current Gastroenterology Reports”, 2008, 10(2), s. 128–135.

4. Leszczyńska-Gołąbek I., Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Kuśnierz-Cabała B., Choroby wątroby i trzustki, w: Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 633–668.

5. Górska-Ciebiada M. Barylski M., Ciebiada M., Stany nagłe w cukrzycy – cukrzycowa kwasica ketonowa i zespół hiperglikemiczno-hipermolalny, „Anestezjologia i Ratownictwo”, 2011, 5, s. 327–334.