Żylakami przełyku nazywa się poszerzenia żylne, które znajdują się w dolnej części przełyku. Są efektem nadciśnienia w układzie wrotnym, które związane jest ze schorzeniami wątroby. Krwawienie z żylaków przełyku jest stanem zagrożenia życia i może być leczone wyłącznie w warunkach szpitalnych. Zbyt późne wykrycie krwawienia w większości przypadków kończy się śmiercią.

Przyczyny żylaków przełyku

Żylaki przełyku powstają w wyniku różnicy ciśnień między żyłą wrotną a żyłami wątrobowymi, wynoszącej ponad 12 mmHg. Do wzrostu ciśnienia dochodzi na skutek nadmiernego napływu krwi do krążenia wrotnego lub przeszkody w przepływie krwi wrotnej. W krążeniu żylnym nie ma zastawek, dlatego każda blokada przepływu w narządach trzewnych jest przenoszona wstecznie i powoduje powstanie nadciśnienia zwrotnego.

Utrudnienia przepływu krwi wynikają z procesów chorobowych zachodzących:

• w różnych odcinkach układu wrotnego – blok przedwątrobowy,
• w wątrobie – bok wewnątrzwątrobowy,
• w żyłach wątrobowych – blok nadwątrobowy lub zawątrobowy.

Pod względem czynnościowym bloki przepływu można podzielić na:

• pozazatokowy – blok odpływu krwi z zatok,
• przedzatokowy – blok napływu krwi do zatok.

Do zewnątrzwątrobowoego bloku przedzatokowego dochodzi na skutek:

• zakrzepicy żyły wrotnej,
• zakrzepicy żyły wątrobowej,
• nowotworów uciskających na żyłę wrotną.

Blok przedzatokowy wewnątrzwątrobowy powstaje w wyniku:

• pierwotnej marskości wątroby,
• wrodzonego zwłóknienia wątroby,
• stwardnienia okołowrotnego,
• schistosomiazy,
• lipidozy.

Blok pozazatokowy zewnątrzwątrobowy wywołany jest:

• wrodzonymi anomaliami żyły głównej,
• guzami,
• zespołem Budda-Chiariego.

Blok pozazatokowy wewnątrzwątrobowy spowodowany jest przez:

• marskość wątroby,
• chorobę Wilsona,
• zespół Budda-Chiariego,
• hemochromatozę.

Jakie są czynniki zwiększające ryzyko krwotoku żylaków przełyku?

Do krwawienia z żylaków przełyku dochodzi na skutek ich pęknięcia – stanowią one aż 10% wszystkich krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Żylaki przełyku u alkoholika mogą pęknąć z powodu nadużywania alkoholu, ale do czynników ryzyka zalicza się także:

• duży rozmiar żylaków,
• nadciśnienie w żyle wrotnej,
• obecność wybroczyn i nadżerek w błonie śluzowej przełyku.

Żylaki przełyku – jakie są objawy schorzenia?

Żylaki przełyku nie dają wyraźnych objawów, dopóki nie dojdzie do krwotoku wewnętrznego. Wówczas chory zaczyna nagle i obficie wymiotować krwią. Obecność krwi jest głównym objawem, choć przy przewlekłym, niezbyt masywnym broczeniu krwi, objawem mogą być też smoliste stolce, ponieważ krew zostaje trawiona w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego

Zobacz też: Żylaki przewodu pokarmowego

Szybka utrata krwi może prowadzić do wstrząsu, który objawia się:

• przyspieszonym oddechem,
• osłabieniem,
• przyspieszoną akcją serca,
• wilgotną i zimną skórą,
• obniżeniem ciśnienia krwi,
• zaburzeniami świadomości.

Rokowania przy krwawieniu z żylaków przełyku są bardzo złe – aż 30% krwotoków kończy się śmiercią. Dochodzi do niej w wyniku utraty krwi lub śpiączki wątrobowej.

Żylaki przełyku – leczenie

Leczenie żylaków przełyku jest długotrwałe, ale przynosi dobre efekty. Istnienie żylaków można stwierdzić w trakcie badania endoskopowego i od razu zastosować leczenie. Za pomocą endoskopu lekarz wstrzykuje lek, który powoduje obkurczenie i zamknięcie żylaków. Kolejne zabiegi wykonuje się w odstępie kilku dni, a następnie tygodni i miesięcy aż do momentu zupełnego wyeliminowania zmian. Po zakończeniu leczenia konieczne jest powtórzenie badania diagnostycznego i kontrola przynajmniej raz w roku, ponieważ prawdopodobieństwo wystąpienia krwotoku nawet po zastosowaniu leczenia wynosi aż 75%.

Inną metodą leczenia jest gumkowanie żylaków przełyku. Stenty zmniejszają przepływ krwi i obciskają żylaki, powodując ich zmniejszenie i zanikanie. Rzadko wykonywane jest przezżylne śródwątrobowe zespolenie systemowe (TIPS), polegające na utworzeniu połączenia między żyłą wrotną i inna żyłą z pominięciem krążenia wrotnego, co obniża ciśnienie.

Krwotok z żylaków przełyku jest wskazaniem do wezwania pogotowia ratunkowego, ponieważ zagraża życiu chorego. Leczenie przebiega wyłącznie w warunkach szpitalnych.

Żylaki przełyku – dieta

Dieta w żylakach przełyku powinna bazować na produktach łatwych do przełknięcia, np. na zupach. Bardzo ważne jest unikanie alkoholu, pieczywa pełnoziarnistego, kawy, mocnej herbaty, grubych makaronów i kasz, niedojrzałych i surowych owoców, wszystkich roślin strączkowych. Potrawy należy gotować lub dusić i w miarę możliwości rozdrabniać, np. dodawać do potraw zmiksowaną natkę pietruszki zamiast krojonej. Ze względu na ryzyko wystąpienia niedoborów żelaza zalecane jest zwiększenie spożycia chudej wołowiny i kaszy jaglanej.