Zmęczenie nadnerczy nie jest sklasyfikowane w oficjalnym wykazie jednostek chorobowych, chociaż termin ten po raz pierwszy został użyty w 1998 r. Obecnie znacznie częściej symptomy określane są przez lekarzy jako zespół stresu XXI w – co ważne, dolegliwości te nie mają nic wspólnego z pracą nadnerczy.
Zmęczenie nadnerczy - dlaczego nie możemy mówić o chorobie?
Nadnercza to gruczoły umiejscowione nad nerkami, na ich górnym biegunie. Pełnią bardzo ważne funkcje hormonalne. Wydzielają m.in kortyzol i adrenalinę, przez co wpływają na nasilenie procesów zapalnych, utrzymują właściwy dla danego organizmu poziom energii, a także wytwarzają aldosteron – substancję biorącą udział w utrzymaniu właściwego ciśnienia krwi. Przyczyn tzw. zmęczenia nadnerczy doszukuje się w jednej z pełnionych przez nie funkcji, jaką jest wytwarzanie tzw. hormonu stresu w sytuacjach nagłego dyskomfortu. Ponieważ obecny styl życia i pracy związany jest z przewlekłym stresem, pojawiło się błędne przekonanie, że nadnercza zmuszone są do zwiększonej pracy i może dojść do stanu, sugerującego ich przemęczenie. Jednak nie jest to prawdą. Reakcji stresowej i przemęczeniu towarzyszy wysoki poziom kortyzolu, wydzielanego przez nadnercza, jednak jest to reakcja fizjologiczna (kortyzol jest prawidłowo wydzielany w sytuacjach stresowych) i nie ma to nic wspólnego z zaburzeniem pracy nadnerczy.
W niektórych przypadkach są to sytuacje wymagające konsultacji z psychologiem lub psychiatrą, ponieważ przewlekły stres często staje się poważnym problemem psychicznym, co faktycznie może wpłynąć na obniżenie ogólnej kondycji organizmu.
Jakie objawy są mylnie określane jako zmęczenie nadnerczy?
Objawy mylnie określane jako zmęczenie nadnerczy są przede wszystkim związane z podatnością na przewlekły stres, ale nie mają nic wspólnego z zaburzeniami w obrębie pracy narządu. Często tego typu podejrzenia wywołują w pierwszej kolejności dokuczliwe zaburzenia snu – trudności z zasypianiem i punktualnym wstawaniem. Sen jest nieefektywny, a organizm nie wypoczywa i nie regeneruje się właściwie. Wzrasta więc potrzeba stosowania dodatkowych odżywek, np. kofeiny w większych dawkach niż zwykle. Przewlekłe zmęczenie pogłębia tylko stres i powoduje zachwiania emocjonalne, obniżenie popędu seksualnego, osłabienie pamięci i zdolności koncentracji. We krwi zwiększa się poziom cukru, przez co pojawiają się problemy z trawieniem. Organizm pozbawiony zdolności regeneracji jest podatny na zachorowania – charakterystyczne są zwłaszcza problemy z tarczycą, zawroty głowy (przy szybkiej zmianie pozycji), obniżona odporność na infekcje i bóle kostne, stawowe i mięśniowe. Osoby dotknięte tym stanem odczuwają ochotę na przemian na słodkie i słone potrawy. W skrajnych przypadkach dochodzi do depresji i wzrostu wagi w związku z zaburzonym metabolizmem. Widoczne są objawy osłabienia kondycji skóry (mogą pojawić się nowe zmarszczki) i włosów (nadmierne wypadanie, a także siwienie).
Zmęczenie nadnerczy czyli zespół przewlekłego stresu – leczenie
Przy wystąpieniu niepojących objawów należy wykluczyć obecność zaburzeń gospodarki hormonalnej i wykonać specjalistyczne testy badające poziom m.in. kortyzolu. Stwierdzenie zaburzeń hormonalnych, np. niedoczynności nadnerczy, wymaga leczenia substytucyjnego. Niestety nie ma skutecznego leku na objawy przewlekłego stresu, poza łagodzeniem objawów.
Przede wszystkim w celu poprawy samopoczucia powinno się zmienić styl życia – zadbać o własne zdrowie, odpowiedni wypoczynek i komfort psychiczny, czyli unikanie stresowych sytuacji. W niektórych przypadkach faktycznie wskazane są konsultacje z psychologiem i konieczne jest przyjmowanie środków stosowanych w leczeniu depresji i zaburzeń emocjonalnych.
Często nastroje depresyjne związane są także ze zmieniającą się porą roku - najczęściej znaczne obniżenie samopoczucia dotyka podatne na wahania nastrojów osoby jesienią i zimą. Wówczas korzystne efekty może dać przyjmowanie preparatów ziołowych. Zespół przewlekłego zmęczenia ma jednak to do siebie, że objawy są niezależne od zmieniającej się pogody. Wówczas wskazana jest konsultacja psychologiczna i profilaktyka.
Profilaktyka polega na wiedzy na temat czynników, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie organizmu, a które często związane są z tzw. nowoczesnym stylem życia, czyli nadmiernym stresem w pracy, częstym przebywaniem w zamkniętych pomieszczeniach (oświetlonych sztucznym światłem), nadużywaniem kawy, herbaty czy innych używek, a także niedosypianiem i dietą uboga w składniki odżywcze. Negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu ma również nieregularne spożywanie posiłków.