Zespół niespokojnych nóg (nazywany RLS lub zespołem Wittmaacka-Ekboma) jest chorobą, na którą zapada od 3,5% do 10% społeczeństwa. W znaczącej części to zaburzenie neurologiczne dotyka kobiet. Symptomy mogą wystąpić w każdym okresie życia, wśród nich wymienia się: zmęczenie, potrzebę poruszania nogami czy uczucie ciężkości. To sprawia, że osoba chora nie jest w stanie w odpowiednim stopniu zregenerować się w czasie snu. W większości przypadków zespół niespokojnych nóg jest spowodowany nieprawidłowościami występującymi w genach chorego. Pierwsze objawy są mało uciążliwe, jednak z czasem stają się bardziej dokuczliwe i częściej się pojawiają. Schorzenie może zostać skutecznie wyleczone.

Zobacz też: Zimne dłonie i stopy - sposoby na wychłodzone kończyny

Jakie są przyczyny zespołu niespokojnych nóg?

Właściwie przyczyny pojawienia się syndromu niespokojnych nóg nie są znane. Specjaliści wykluczyli jednak podłoże psychiczne. Schorzenie występuje na przykład u osób chorujących na niewydolność nerek. Inną przyczyną jest przyjmowanie leków albo wada unerwienia (np. przy cukrzycy). Najczęściej RLS towarzyszy brak żelaza, stąd choroba szczególnie dotyka kobiety w ciąży. Może być mylona z nocnymi kurczami mięśni, które należy leczyć preparatami rozluźniającymi. W przypadku syndromu niespokojnych nóg nie przynoszą one efektów.

Dużą rolę przy pierwotnej (dziedzicznej) postaci syndromu niespokojnych nóg odgrywa niedobór dopaminy. Objawy występują po 20. roku życia i z czasem się nasilają. W połowie przypadków choroba jest uwarunkowana genetycznie oraz występowała już w rodzinie. Natomiast przy odmianie wtórnej wpływ na nią mogą mieć:

• choroby (w tym cukrzyca, mocznica, niewydolność nerek, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Friedreicha, zespół piekących stóp, przewlekła niewydolność żylna, stwardnienie zanikowe boczne czy stwardnienie rozsiane),
  
• leki (m.in. antydepresyjne czy przeciwpsychotyczne),
• za mała ilość żelaza,
• niedobór dopaminy w mózgu,
• uszkodzenia korzeni nerwowych czy rdzenia kręgowego,
• polineuropatie,
• za mała ilość witaminy B12 w organizmie.

Zobacz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy: 

Zobacz też: Obrzęk limfatyczny nóg i rąk - przyczyny, objawy, leczenie

Objawy zespołu niespokojnych nóg

Chorzy często nie potrafią wyjaśnić objawów syndromu niespokojnych nóg. To pokazuje, że symptomy są trudne do jasnego określenia. Występuje m.in. mrowienie, drganie, drętwienie, swędzenie czy zmiany temperatury nóg. Te odczucia są zlokalizowane najczęściej w okolicach mięśni podudzia i kości. Osoby cierpiące na zespół niespokojnych nóg opisują objawy w formie „bąbelków w żyłach”. Ponadto często budzą się w nocy, prostują i zginają nogi, przewracają się z jednego boku na drugi, a nawet wstają i chodzą po pokoju. Natomiast w ciągu dnia, gdy chory długo powinien pozostawać w niezmienionej pozycji, z powodu syndromu może odczuwać potrzebę przekręcania się lub rozprostowywania nóg. Ponadto syndrom niespokojnych nóg może zmniejszyć efektywność w pracy, zaburzać pożycie seksualne, wzbudzać konflikty rodzinne, a nawet wywołać depresję.

Zespół niespokojnych nóg – domowe sposoby

Aby złagodzić syndrom niespokojnych nóg, można spróbować domowych sposobów. Przede wszystkim należy dbać o higienę snu. Dodatkowo należy wystrzegać się środków, które nasilają objawy choroby, w tym alkoholu, kawy, nikotyny czy leków nasennych. W wielu przypadkach skuteczny jest ruch, m.in. jazda na rowerze (również stacjonarnym), taniec, joga, masaże czy pływanie. Chorzy mogą próbować także różnego rodzaju rozrywek intelektualnych, które odwracają uwagę od nieprzyjemnych symptomów, są to: oglądanie filmów, rozwiązywanie krzyżówek, granie w gry komputerowe, scrabble, szachy czy czytanie książek.

Jak leczyć zespół niespokojnych nóg?

Osoba, która zauważy symptomy mogące świadczyć o syndromie niespokojnych nóg, powinna niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą. Zespół niespokojnych nóg jest diagnozowany przez lekarza w czasie pogłębionego wywiadu, pomagającego wykluczyć wtórną postać choroby, która pojawia się w wyniku innych schorzeń. Podczas przeprowadzania diagnozy lekarz najczęściej opiera się na 4 podstawowych pytaniach:

• Czy nieprzyjemne objawy występują w dolnych kończynach?
• Czy pojawiają się one podczas odpoczynku?
• Czy ruch pozwala pozbyć się nieprzyjemnych objawów?
• Czy najczęściej dolegliwości występują w nocy i wieczorem?

Odpowiedzi twierdzące świadczą o istnieniu RLS. Wskutek braku informacji na temat czynnika inicjującego, nie ma odpowiednich metod leczenia syndromu niespokojnych nóg. Teoretycznie powinno się stosować kilka rodzajów leków. Za najskuteczniejsze uważane są preparaty, które zawierają lewodopę albo inne substancje odpowiadające za łączenie się z receptorem i powodujące reakcję w komórce. Ponadto przy zespole niespokojnych nóg można wykorzystywać leki opioidowe lub z grup gabapentyn i benzodiazepiny. Chory powinien także dbać o to, aby w jego organizmie nie zabrakło żelaza, a w razie wystąpienia niedoboru uzupełnić je za pomocą np. tabletek.

Długość leczenia syndromu niespokojnych nóg jest uzależniona od częstotliwości, z jaką pojawiają się symptomy, oraz od nasilania się choroby. W niektórych przypadkach preparaty podawane są przez pewien okres, tylko gdy objawy ulegają zaostrzeniu (np. kilka razy na miesiąc). Inni chorzy muszą przyjmować leki systematycznie przez cały czas, nawet przez wiele lat. Skuteczne leczenie wymaga odpowiedniej diagnozy. Terapia zazwyczaj skupia się na łagodzeniu objawów bądź – jak w przypadku postaci wtórnej – wyleczenia choroby, która powoduje syndrom.