Opłucna to błona okalająca płuca, ułatwiająca im ruch podczas oddychania. Opłucna składa się z dwóch blaszek – ściennej i trzewnej – a między nimi znajduje się szczelina – to jama opłucnej. W jamie opłucnej znajduje się fizjologicznie niewielka ilość płynu surowiczego, który nawilża tę błonę i niweluje tarcie podczas oddechu. Jeśli do jamy opłucnej dostanie się ciecz, może to doprowadzić do zapalenia opłucnej.

Suche i wysiękowe zapalenie opłucnej – objawy, przebieg i rodzaje zapalenia opłucnej

Suche zapalenie opłucnej może być bezobjawowe, ale często występuje nagle i objawia się bólem w klatce piersiowej przy wdechu oraz przy wstrząsach, np. kaszlu czy kichaniu, a także suchym kaszlem. Ból w klatce piersiowej pojawia się w konkretnym rejonie i ustępuje podczas leżenia na stronie chorej oraz podczas wstrzymywania oddechu. Suche zapalenie opłucnej może ustąpić samo lub przekształcić się w wysiękowe zapalenie opłucnej.

Wysiękowe zapalenie opłucnej powstaje, gdy ilość cieczy zbierającej się w jamie opłucnej rośnie. Pojawia się nagle lub narasta. Na tym etapie może ono utrudniać oddychanie, powodować duszność, spłycać oddech go przyspieszać. Występuje ból w klatce piersiowej, jest silny, czasem kłujący. Objawy wysiękowego zapalenia opłucnej to także:

• gorączka,
  
• poty,
  
• suchy kaszel,
  
• zmęczenie, osłabienie.
  

Do zaostrzenia objawów zapalenia opłucnej dochodzi wtedy, gdy płyn znajdujący się w jamie opłucnej ulega zakażeniu. Może to być zakażenie bakteryjne, prątkami gruźlicy czy grzybicze. Aby wykryć przyczynę ropnego wysiękowego zapalenia opłucnej, bo tak nazywa się ta postać choroby, pobiera się kilkadziesiąt mililitrów płynu i analizuje go pod kątem koloru, zapachu, zawartości glukozy, odczynu i w kierunku przyczyny zakażenia.

Najostrzejszym rodzajem zapalenia opłucnej jest zapalenie wysiękowe krwotoczne – gdy do jamy opłucnej dostaje się nie tylko płyn surowiczy, ale także krew. Przeważnie występuje w wyniku urazów mechanicznych przebiegających z uszkodzeniem płuc lub opłucnej.

Przyczyny zapalenia opłucnej – choroby wywołujące stan zapalny opłucnej

Rzadko zapalenie opłucnej jest pierwotne, przeważnie występuje jako skutek toczących się w organizmie chorób. Najczęstsze przyczyny zapalenia opłucnej to:

• zapalenie płuc,
  
• rak płuc,
  
• gruźlica,
  
• zatorowość płucna,
  
• choroby układu pokarmowego – m.in. niewydolność wątroby, zapalenie trzustki.
  

Stan zapalny opłucnej może być rezultatem także niewydolności serca, nerek oraz zaburzeń hormonalnych.

Leczenie zapalenia opłucnej i powikłania

Pierwotne zapalenie opłucnej zwykle przebiega łagodnie (pozostaje na pierwszym etapie) i leczy się je w domu. Należy dużo odpoczywać, można leżeć w pozycji, która przynosi ulgę w bólu, warto w tym czasie wykonywać ćwiczenia oddechowe. Jeśli zapalenie opłucnej wywołane zostało przez inną chorobę, kluczowe jest jej wyleczenie.

W wysiękowym zapaleniu opłucnej stosuje się antybiotykoterapię ogólnoustrojową. Na podstawie badania płynu pobranego z jamy opłucnej można dostosować leczenie indywidualnie.

Gdy płynu w jamie opłucnej jest tak dużo, że utrudnia oddychanie, leczenie antybiotykami może być nieskuteczne lub przynosić efekty zbyt wolno. W takich sytuacjach wykonuje się punkcję (nakłucie) lub drenaż jamy opłucnej. Zwykle jednorazowo nie wyciąga się więcej niż 1500 mililitrów płynu. Leczenie szpitalne zapalenia opłucnej obejmuje nie tylko fizyczne pozbycie się nadmiaru płynu, ale również stosowanie leków podawanych bezpośrednio do płuc – celem leczenia fibrynolitycznego jest zapobieganie zakrzepicy.

Wskazania do drenażu płynu z jamy opłucnej to:

• bakterie w płynie w jamie opłucnej,
  
• odczyn płynu poniżej 7,2,
  
• otorbienie płynu – inaczej encystacja, wytworzenie cysty,
  
• mętność płynu opłucnego.
  

Jeśli antybiotykoterapia i drenaż są nieskuteczne, należy rozważyć leczenie operacyjne zapalenia opłucnej.

Możliwe są w przebiegu zapalenia opłucnej powikłania. Najczęstszym jest zwłóknienie klatki piersiowej. Polega ono na powstawaniu zrostów opłucnej. W wyniku tego może dojść do skrzywienia kręgosłupa lub przesunięcia śródpiersia. Zwłóknienia mogą zaburzać krążenie w płucach. Kolejnym powikłaniem zapalenia opłucnej może być przerost prawej komory serca. W ropnym zapaleniu opłucnej zdarza się również sepsa, jeśli zakażenie z płynu rozprzestrzeni się w organizmie.

To, ile trwa leczenie zapalenia opłucnej, zależy od zaawansowania choroby, która ten stan wywołała, a także od odpowiedzi organizmu na leczenie i indywidualnych cech.