Sen jest jedną z podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka. Stan fizycznego spoczynku regeneruje funkcje organizmu oraz dodaje energii. Brak snu przez długi czas negatywnie wpływa zarówno na ciało, jak i psychikę. Człowiek odczuwa silne zmęczenie, zaburzenia pamięci i koncentracji, a w ekstremalnych przypadkach doświadcza złudzeń i omamów.

Na czym polega fizjologia snu?

Sen to złożony proces fizjologiczny. Dzieli się on na 2 podstawowe fazy: NREM, która stanowi około 80 procent całego snu, oraz fazę REM, stanowiącą kolejne 20 procent. Początkowa faza snu NREM ma 3 stadia, gdzie 1 i 2 to sen płytki, a 3 – głęboki. Zachowanie prawidłowego cyklu śnienia (czyli występowania wszystkich stadiów i faz), jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

Co może zaburzać sen w ciąży?

U kobiet w ciąży dochodzi do dużych zmian w działaniu wielu narządów oraz zmiany natężenia wydzielania niektórych hormonów, co wpływa również na jakość i rytm snu. W czasie ciąży dochodzi do nadmiernego wydzielania estrogenów, które skracają długość trwania fazy REM, co prowadzi do problemów ze snem. Szczytowe wydzielanie się oksytocyny przypada na godziny nocne. Hormon negatywnie wpływa na jakość odpoczynku, ponieważ powoduje on skurcze macicy, co jest przyczyną dezintegracji złożonego procesu snu, zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży. Czynniki, które mogą zaburzać sen kobiety ciężarnej, to także: ruchy płodu, ból pleców, częstomocz, skurcze dolnych kończyn bądź macicy czy refluks żołądka. Zakłócają one obydwie fazy snu, powodując częste wybudzanie, oraz mogą prowadzić do bezsenności w ciąży.

Bezsenność na początku ciąży – 1 trymestr

Na zaburzenia snu częściej cierpią kobiety, które są pierwszy raz w ciąży, niż wieloródki. W pierwszym trymestrze bezsenność nocna spowodowana jest większą ilością drzemek w ciągu dnia. Na początku ciąży skraca się czas trwania trzeciego stadium fazy NREM, czyli snu głębokiego.

Bezsenność w ciąży – 2 trymestr

W drugim trymestrze ciąży problemy z bezsennością, z reguły, normalizują się. Kobiety odczuwają subiektywną poprawę jakości snu.

Problemy z bezsennością w ciąży – 3 trymestr

Trzeci trymestr ciąży to okres, kiedy zauważa się najniższą wydajność snu. Następuje wtedy skrócenie całkowitego snu, a bezsenność w nocy nasila się. Problemy ze snem są spowodowane częstym wybudzaniem się i zmniejszeniem się czasu trwania snu głębokiego, czyli trzeciego stadium fazy NREM. Ponadto wydłuża się czas czuwania po zaśnięciu (czyli od obudzenia się po nocy bądź drzemce do kolejnego zaśnięcia).

Bezsenność w ciąży – skutki

Problemy ze snem, jak zaburzenia oddychania, mogą być przyczynić się do zahamowania wzrostu płodu. Bezsenność, zwłaszcza w trzecim trymestrze, jest czynnikiem ryzyka bardziej bolesnego porodu.

Co na bezsenność w ciąży?

Aby określić przyczynę zaburzeń snu i oddychania, stosuje się badanie polisomnograficzne. Ma ono na celu dokładną rejestrację parametrów, jakie zachodzą w czasie spania. Polisomnografia to zapis ruchu gałek ocznych, mięśni oraz czynności elektrycznej mózgu. Do rejestracji snu stosuje się również pulsoksymetr. Urządzenie określa tętno czy nasycenie krwi tlenem. Sprzęt najczęściej używany jest do diagnostyki zaburzeń oddychania w czasie snu. Dostępny jest na każdym oddziale ginekologiczno-położniczym.

Na problemy z bezsennością stosuje się metody niefarmakologiczne, jak poprawienie higieny snu, czyli np. unikanie drzemek w ciągu dnia oraz napojów z kofeiną. Ciężarnym kobietom zaleca się naukę metod relaksacyjnych. Wśród metod farmakologicznych walki z bezsennością w czasie ciąży najczęściej stosuje się leki: difenhydraminę oraz zolpidemu. Medykamenty są bezpieczne dla kobiet ciężarnych. U pań z zdiagnozowanym bezdechem sennym stosuje się metodę CPAP, czyli oddychanie pod stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych. Powoduje to zwiększenie przekroju gardła, zmniejszenie obrzęku dróg oddechowych, ulepszenie wentylacji powietrza, a co za tym idzie poprawę jakości snu.

Na sen pomaga również dieta. Kobieta ciężarna powinna ostatni posiłek w ciągu dnia zjeść lekkostrawny posiłek na 2-3 godziny przed położeniem się do łóżka. Jedzenie ma zawierać minimalną ilość tłuszczu, a duże ilości węglowodanów i białka. Wieczorem należy zrezygnować z napojów kofeinowych, jak kawa czy coca cola. Zamiast tego najlepiej wypić ziołową herbatę, np. z lawendy, melisy czy rumianku.