Wyprysk to powierzchowny stan zapalny skóry, w przebiegu którego pojawiają się nieduże, wypełnione płynem pęcherze. Skóra jest wtedy swędząca, zaczerwieniona, może się łuszczyć. Wypryski bywają bolesne, choć nie jest to regułą.
Wyprysk potnicowy – przyczyny
Wyprysk potnicowy (ang. dyshidrotic eczema, pompholyx) należy do najczęściej występujących chorób skóry (dermatoz). Potnica to charakterystyczne zapalenie skóry zlokalizowane na dłoniach oraz stopach, będące reakcją alergiczną organizmu na kontakt z którąś z uczulających substancji. Alergeny mogą być pochodzenia wewnętrznego (endogennego), jak i zewnętrznego (egzogennego). Najczęstszymi alergenami są metale ciężkie (m.in. nikiel, kobalt, chrom) oraz bakterie. Wyprysk potnicowy może się też ujawnić pod wpływem stosowanych leków. Choć nazwa tej dermatozy kojarzy się z potem, to powstające w przebiegu choroby pęcherzyki nie są związane z gruczołami potowymi.
Objawy wyprysku potnicowego
Wyprysk potnicowy ma formę niedużych (maksymalna średnia to ok. 2–3 mm), bezbarwnych pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Pęcherze powstają w skupiskach. Wyprysk potnicowy czasem, chociaż nie zawsze, powoduje ból. Charakterystyczne dla wyprysku potnicowego jest uporczywe swędzenie. Zmiany skórne pojawiają się głównie na dłoniach (w ok. 70% przypadków), na dłoniach i podeszwach stóp (20% przypadków) albo tylko na podeszwach (10%). Wyprysk potnicowy może mieć związek z zakażeniem grzybiczym (np. obecność pęcherzy na dłoniach może oznaczać grzybicę stóp). Choroba bardzo często występuje u osób z atopowym zapaleniem skóry.
Wypryskowi potnicowemu mogą towarzyszyć również inne objawy, np.:
- zmęczenie i osłabienie,
- ból głowy,
- bóle stawów,
- wzrost temperatury ciała,
- nudności i wymioty,
- biegunki.
Przebieg choroby może przyjąć formę ostrą, nawrotową bądź przewlekłą. Gdy wyprysk potnicowy lokalizuje się na dłoniach, nietrudno o zaostrzenie objawów choroby pod wpływem kontaktu z czynnikami zewnętrznymi, np. wodą (szczególnie gorącą) czy substancjami chemicznymi. Świąd może prowadzić do rozdrapywania zmian, co dodatkowo utrudnia lub wręcz uniemożliwia skuteczne leczenie. Objawy choroby może też nasilić stres.
Podział wyprysku ze względu na dynamikę procesu chorobowego:
Wyprysk ostry charakteryzuje się:
- nagłym początkiem,
- obrzękiem oraz rumieniem,
- obecnością grudek oraz pęcherzy,
- sączeniem się płynu surowiczego z pęcherzy,
- odczuwaniem świądu, pieczenia bądź bólu.
- Wyprysk przewlekły charakteryzuje się:
- długotrwałym przebiegiem,
- złuszczaniem się naskórka,
- przerostem warstwy brodawkowatej skóry właściwej (tzw. poletkowanie powierzchni skóry),
- odczuwaniem świądu (o różnym stopniu nasilenia).
Wyprysk podostry charakteryzuje się obecnością cech klinicznych pośrednich pomiędzy fazą ostrą a przewlekłą.
Wyprysk potnicowy – diagnostyka i leczenie
Różnicowanie odmian wyprysku stanowi trudność wynikającą z niejednorodnych, często sprzecznych definicji. Wyprysk potnicowy rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego oraz wywiadu lekarskiego. Specjalista może również zaproponować przeprowadzenie testów alergicznych w celu ustalenia przyczyny choroby.
Leczenie wyprysku potnicowego polega na miejscowym stosowaniu maści zwalczających dermatozy. Na wyprysk potnicowy dostępne są w aptekach leki sprzedawane bez recepty, np. zawierające metyloprednizolon (aceponian metyloprednizolonu), syntetyczny glikokortykosteroid mający silne oraz długotrwałe działanie przeciwzapalne oraz immunosupresyjne. Dobre efekty daje ekstrakt z propolisu (np. w formie aerozolu, stosowany miejscowo na skórę), a także okłady z trzyprocentowego kwasu bornego (borowego).
Leczenie wyprysku potnicowego najlepiej przeprowadzać pod okiem dermatologa – choroba bardzo często współwystępuje z zakażeniem grzybiczym. Właściwa diagnoza jest kluczowa w celu rozpoczęcia skutecznej terapii. Dermatolog na wyprysk potnicowy może przepisać leki dostępne na receptę (jeśli bez recepty okażą się nieskuteczne) oraz leki przeciwalergiczne. W przypadku współwystępowania zakażenia grzybiczego specjalista zaproponuje ponadto środki przeciwgrzybicze. Może też zalecić stosowanie antybiotyków. Na czas leczenia należy unikać kontaktu z czynnikami mogącymi zaostrzyć objawy choroby.
Bibliografia:
1. Radosław Śpiewak, Katarzyna Kordus, Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku, Kraków 2012.