Staw kolanowy, największy staw u człowieka, wzmocniony jest więzadłami zewnętrznymi oraz wewnętrznymi. Te drugie są bardzo silne i pełnią ważną rolę w stabilizacji kolana.

Wewnętrzne więzadła krzyżowe kolana dzielą się na:

• więzadło krzyżowe przednie,
  
• więzadło krzyżowe tylne.
  

Więzadło krzyżowe przednie (łac. Ligamentum cruciatum anterius – ACL) to jeden z najważniejszych stabilizatorów kolana. Zbudowane jest z tzw. pęczków. Pęczki podstawowe w więzadle krzyżowym przednim to pęczek przednio-przyśrodkowy oraz tylno-boczny. Więzadło krzyżowe przednie łączy kość udową z piszczelową.

Rekonstrukcja więzadła krzyżowego

Uszkodzenie więzadła krzyżowego może być wskazaniem do wykonania jego rekonstrukcji. Głównym powodem kierowania pacjenta na zabieg rekonstrukcji jest zerwanie więzadła krzyżowego przedniego. To jedna z najczęstszych przyczyn kontuzji u sportowców (zwłaszcza u piłkarzy), ale nie tylko – więzadło może zostać zerwane również u osób znacznie mniej aktywnych fizycznie. Do urazu zwykle dochodzi wskutek nagłego zwrotu czy zatrzymania. Pojawia się ostry ból, problem z wyprostowaniem nogi, niestabilność stawu i obrzęk.

Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego jest niezbędna w przypadku ciężkich urazów, do których zalicza się zerwanie więzadła. Rekonstrukcji zazwyczaj poddawani są zawodowi sportowcy, którzy nie mogą sobie pozwolić na długi okres rekonwalescencji. Przed zabiegiem wykonuje się artroskopię diagnostyczną, czyli wziernikowanie wnętrza stawów kolanowych. Dzięki artroskopii można dokonać oceny wszystkich struktur wewnątrzstawowych, w tym więzadeł.

W czasie operacji więzadła krzyżowego w pierwszej kolejności usuwa się uszkodzony fragment więzadła. Następnie wyznacza się miejsca wierceń, w których mają powstać otwory służące zamocowaniu przeszczepu. Na tym etapie do stawu kolanowego wprowadzany jest przeszczep więzadła. Mocuje się go w tunelach kostnych (udowym i piszczelowym) – służą do tego specjalne implanty mocujące. W efekcie uszkodzone więzadło krzyżowe przednie zostaje zastąpione przez gruby, pojedynczy pęczek ścięgnisty. Lekarze przeprowadzający rekonstrukcję sprawdzają, czy przeszczep zamocowano prawidłowo – w tym celu wykonuje się próbę wyprostowania nogi operowanego pacjenta. Jeśli jest to możliwe, zakłada się szwy oraz opatrunki.

Po rekonstrukcji więzadła krzyżowego należy przeprowadzić rehabilitację – jej celem jest skrócenie okresu gojenia oraz zapobieżenie powstawaniu zrostów. Rehabilitacja po operacji więzadła krzyżowego zalecana jest już w ciągu 12 godzin po zabiegu. Należy dążyć do uzyskania jak najszybszego pełnego wyprostu w stawie kolanowym.

Standardowa rehabilitacja więzadła krzyżowego po rekonstrukcji zwykle trwa od 6 do 9 miesięcy. Ćwiczenia po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (bądź tylnego) powinno się, zwłaszcza na początku, przeprowadzać pod okiem fizjoterapeuty i za zgodą lekarza. Pomocne są ćwiczenia z piłkami różnej wielkości oraz z wykorzystaniem stepu (progu). Przez pierwsze tygodnie konieczne jest poruszanie się o kulach.

Więzadło krzyżowe tylne – anatomia i urazy

Uszkodzeniu może także ulec więzadło krzyżowe tylne (łac. Ligamentum cruciatum posterius – PCL), które razem z więzadłem krzyżowym przednim odpowiada za stabilizację kolana. Urazy więzadła krzyżowego tylnego zdarzają się znacznie rzadziej niż przedniego – najczęściej dochodzi do nich pod wpływem działania dużej siły na przednią część kości piszczelowej (kopnięcie, uderzenie itp.). Podobnie jak przy urazie więzadła krzyżowego przedniego, pojawia się ból, sztywność nogi, niestabilność stawu oraz obrzęk.

Naderwane więzadło krzyżowe – postępowanie

Naderwanie więzadła krzyżowego to drugi stopień uszkodzenia więzadła. Pierwszy stopień stanowi jego naciągnięcie, a trzeci – zerwanie.

Zarówno w przypadku podejrzenia naderwania więzadła krzyżowego przedniego, jak i więzadła krzyżowego tylnego sposób postępowania jest podobny:

• należy natychmiast odpocząć, zwracając szczególną uwagę, by odciążyć kontuzjowaną nogę,
  
• trzeba schłodzić miejsce uszkodzenie (np. woreczkiem wypełnionym lodem),
  
• powinno się unieść nogę,
  
• wskazany jest jak najszybszy kontakt z lekarzem.
  

Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem, badania fizykalnego, badania ultrasonograficznego (USG) i zdjęcia rentgenowskiego (RTG). W razie potrzeby wykonuje się rezonans magnetyczny.

Naderwane więzadło krzyżowe nie musi być leczone operacyjnie. W przypadku lżejszych kontuzji przeprowadza się leczenie zachowawcze (nieinwazyjne). Pacjentowi z naderwanym więzadłem zaleca się noszenie specjalnych stabilizatorów. Następnie niezbędna jest rehabilitacja w formie ćwiczeń oraz fizykoterapii.

Niekiedy kontuzji ulega więzadło krzyżowe boczne. W zależności od stopnia uszkodzenia stosuje się wtedy leczenie zachowawcze bądź operacyjne, po którym przeprowadzana jest rehabilitacja.