Atopowe zapalenie skóry (AZS) nazywane jest również egzemą, wypryskiem atopowym, świerzbiączką Besniera, wypryskiem alergicznym, alergicznym zapaleniem skóry. To nawrotowa zapalna choroba skóry o charakterze przewlekłym. Charakterystyczne dla skóry atopowej są uporczywy świąd oraz skórne zmiany zapalne (wypryski). W chorobie dochodzi do zliszajowacenia skóry (staje się ona zgrubiała i szorstka). W przypadku rozwoju procesu zapalnego na skórze pojawiają się pęcherzyki. Skóra atopowa może być powiązana z astmą oskrzelową, katarem siennym, alergicznym zapaleniem spojówek.

AZS uznawane jest za chorobę cywilizacyjną – szacuje się, że atopowa skóra występuje (w zależności od regionu) u 5–20% populacji. Skórę atopową zwykle diagnozuje się we wczesnym dzieciństwie – u 60% chorych objawy AZS pojawiają się w pierwszym roku życia. Schorzenie należy do grupy atopowych chorób skóry. Atopia skóry to reakcja o podłożu genetycznym, w której ma miejsce nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna na nieduże dawki antygenów, wskutek czego następuje nadmierne wytwarzanie immunoglobulin E – przeciwciał skierowanych przeciwko tym alergenom.

Do czynników, które wpływają na zaostrzenie zmian chorobowych w przypadku skóry atopowej, należą alergeny bakteryjne, grzybicze, wirusowe, powietrznopochodne oraz spożywanie niektórych pokarmów. Zaostrzenie objawów może być efektem kontaktu z potencjalnym alergenem.

Pielęgnacja skóry atopowej

W AZS ostre fazy choroby przeplatają się z okresami remisji (wyciszenia objawów). Nie można wyleczyć AZS, jednak właściwa pielęgnacja może przedłużyć okresy, w których objawy skóry atopowej nie występują.

Ze względu na nawrotowość choroby i złożony mechanizm jej powstawania terapia AZS nie jest prosta. Chorego z atopową skórą leczy się indywidualnie.

Stosuje się leczenie miejscowe. Odpowiedni preparat powinien dobrać lekarz (dermatolog). Zalecane są kosmetyki nawilżające oraz odbudowujące ochronny płaszcz lipidowy skóry – kremy, mydła, balsamy, emulsje hipoalergiczne do skóry atopowej. Ich zadaniem oprócz nawilżenia jest redukcja świądu, zmiękczenie i uelastycznienie skóry oraz działanie przeciwzapalne. Pielęgnacja skóry atopowej polega ponadto na kąpielach z dodatkiem emolientów.

Co wiesz o skórze? Sprawdź swoją wiedzę:

Kosmetyki do skóry atopowej nie powinny zawierać konserwantów, sztucznych barwników ani substancji zapachowych. Dla osób ze skórą atopową oferta preparatów jest bardzo szeroka – można sięgnąć również po hipoalergiczne mleczko do demakijażu, olejek do ciała i do kąpieli, krem pod oczy.

W przypadku atopowej skóry głowy stosuje się specjalistyczne szampony dostępne w aptece, które łagodzą uporczywe swędzenie, wzmacniają włosy i odżywiają skórę głowy. AZS może towarzyszyć łupież – zalecane są wtedy lecznicze szampony przeciwłupieżowe.

W leczeniu AZS stosuje się także:

• glikokortykosteroidy,
  
• niesteroidowe leki immunosupresyjne,
  
• leki antyhistaminowe,
  
• inhibitory kalcyneuryny,
  
• masło shea,
  
• mydło marsylskie,
  
• preparaty zawierające kwas gamma-linolenowy,
  
• fototerapię (naświetlania UVA i UVB),
  
• fotochemioterapię (leczenie fototerapią z jednoczesnym podawaniem substancji chemicznych),
  
• psychoterapię (stres oraz lęk zaostrzają objawy choroby),
  
• staranną higienę na co dzień.

Skóra atopowa u niemowląt i u dzieci

W zależności od wieku wyróżnia się 3 fazy AZS

• faza niemowlęca i wczesnodziecięca (między 2. miesiącem a 3. rokiem życia)
  
• faza dziecięca (między 3. a 12. rokiem życia)
  
• faza okresu dojrzewania i wieku dorosłego (po 12. roku życia).
  

W fazie niemowlęcej AZS można pomylić z łojotokowym zapaleniem skóry – to drugie schorzenie ulega remisji w ciągu pierwszego półrocza życia dziecka. U niemowląt jednym z pierwszych objawów skóry atopowej jest rumień, który najczęściej lokalizuje się na policzkach. Pojawia się także świąd. Niemowlęta ze skórą atopową są niespokojne, rozdrażnione, źle sypiają, mogą stracić apetyt. U małych dzieci (do 3. roku życia) ze skórą atopową często mają miejsce wtórne nadkażenia bakteryjne, wirusowe i/lub grzybicze.

Skóra atopowa u niemowląt i u dzieci powinna być kompleksowo pielęgnowana – stosuje się specjalistyczne hipoalergiczne preparaty, które oczyszczają, nawilżają i odżywiają skórę, tworząc na jej powierzchni warstwę zabezpieczającą przed utratą wody. Kosmetyki dla dzieci z AZS obejmują emulsje do kąpieli, kremy, mleczka, balsamy, oliwki.

Uwaga! Przegrzewanie zaostrza objawy skóry atopowej u dziecka.

Rodzice dzieci, u których zdiagnozowano skórę atopową, powinni prowadzić dziennik obserwacji i notować w nim swoje spostrzeżenia – pomoże to ustalić, co przyczynia się do zaostrzenia objawów AZS, a co poprawia stan skóry.

Uwaga! Atopia skóry może być jednym z objawów alergii pokarmowej, dlatego należy stosować dietę eliminacyjną. Potencjalne alergeny to: mleko krowie (i jego przetwory), orzechy, jaja kurze, soja, kakao, ryby i skorupiaki, niektóre owoce, warzywa, konserwanty, barwniki, miód.