Rwa kulszowa to schorzenie, którego przyczyną są zmiany w lędźwiowym i krzyżowym odcinku kręgosłupa oraz ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych. Choć w niektórych przypadkach niezbędne może być leczenie operacyjne, zazwyczaj wystarczają farmakologiczne leczenie zachowawcze, masaże, fizyko- i kinezyterapia.

Rwa kulszowa – mechanizm powstawania i objawy

Rwa kulszowa to zespół objawów wynikających z ucisku na korzenie nerwów rdzeniowych. Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L4–S1), zmiany zwyrodnieniowe albo przemieszczenie krążka międzykręgowego powodują silne dolegliwości bólowe.

Ból obejmuje środkową część pośladka, promieniuje wzdłuż tylnej powierzchni uda pod kolano, na łydkę i wzdłuż stopy aż do palucha. Chory nie może obciążać kończyny, trudno mu prosto stać, nie może też najczęściej wyprostować dolnej kończyny. Osoba z ostrym bólem kładzie się zwykle na boku z podkurczonymi lekko nogami albo na plecach, z ugiętym kolanem, pod które podkłada sobie wałek, zwiniętą poduszkę lub koc. Jest to dobry sposób na doraźne zmniejszenie dolegliwości.

Dłużej trwający ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych może prowadzić do powstawania niedowładów lub porażenia kończyn o typie obwodowym, czyli wiotkim. Siła mięśniowa stopniowo zmniejsza się, podobnie jak spoczynkowe napięcie mięśni.

Jeśli dolegliwości o typie rwy kulszowej przedłużają się, a chory jest zmuszony do chodzenia lub siedzenia, wtórnie pojawiają się nerwobóle międzyżebrowe, bóle szyi, kończyn górnych. Efekt ten spowodowany jest faktem, że odciążanie bolącej kończyny dolnej powoduje boczne odchylenie lędźwiowej części kręgosłupa. Prowadzi to do kompensacyjnego wygięcia w odcinku piersiowym i szyjnym oraz do nienaturalnego zwiększenia napięcia mięśni przykręgosłupowych.

Czy masaż pomaga na rwę kulszową?

Masaż jest nieodłączną częścią terapii rwy kulszowej. Jednak stosowanie tej metody nie jest polecane w sytuacji, gdy chory bardzo cierpi z powodu nagłego zaostrzenia dolegliwości i ból nie pozwala mu na swobodne zmienianie pozycji ciała. Z jednej strony przeszkodą w wykonaniu zabiegu są wtedy silne reakcje mięśni na ból i ich zwiększone napięcie, z drugiej – manipulacje masażysty mogą powodować nasilenie dolegliwości.

Wdrożenie masażu proponuje się w sytuacji, gdy silny ból zostanie już opanowany i ustąpi reakcja w postaci niemal kurczowego zwiększenia napięcia mięśni. Wówczas pozostające po ostrym ataku rwy przykurcze mięśni przykręgosłupowych mogą wymuszać nieprawidłową pozycję kręgosłupa i opóźniać całkowite ustąpienie dolegliwości. Zwiększone napięcie mięśni kończyny dolnej często stanowi wtórną przyczynę bólu i opóźnia powrót do pełnej sprawności ruchowej. Dlatego rozluźniający masaż na rwę kulszową jest w takich sytuacjach wskazaną metodą terapii.

Rwa kulszowa – zasady masażu

Zabiegi manualne w przypadku rwy kulszowej można podzielić na dwie fazy:

• w trakcie trwania dolegliwości bólowych,
  
• w okresach między zaostrzeniami.
  

Masaż w przebiegu ataku bólowego (w jego podostrej lub przewlekłej fazie) ma przede wszystkim zmniejszyć napięcie mięśniowe tak, by chory nie znajdował się w pozycji wymuszonej. Jego rolą jest także likwidacja przykurczów i w miarę możliwości – przywrócenie kręgosłupa i miednicy do prawidłowego położenia. W tym celu stosuje się delikatne metody masażu – głaskanie, rozcieranie, masowanie podłużne, ugniatanie.

Miejscem zabiegu powinny być w pierwszej kolejności mięśnie pośladka i kończyny dolnej. Aby uzyskać pełen efekt, należy wykonać również masaż mięśni przykręgosłupowych aż do poziomu kręgosłupa szyjnego. Wynika to ze wspomnianego mechanizmu kompensacyjnego. W trakcie napadu bólu położenie miednicy wymusza zmianę pozycji kręgosłupa piersiowego i szyjnego. Po ustąpieniu ostrej fazy i rozmasowaniu okolicy lędźwiowej może powstać mechanizm odwrotny: przykurczone mięśnie szyi mogą zmusić chorego do nieprawidłowego wygięcia dolnej części kręgosłupa i opóźniać ustąpienie objawów rwy kulszowej. 

Masaże i inne skojarzone metody leczenia rwy kulszowej

Masaże najczęściej są jednym z elementów leczenia. Jednocześnie – w zależności od stanu chorego – stosuje się:

• leczenie farmakologiczne – przeciwbólowe, przeciwzapalne,
  
• fizykoterapię – laser, promieniowanie nadfioletowe lub podczerwone, magnetoterapię, diatermię krótkofalową (DKF), diadynamik (DD),
  
• kinezyterapię – zabiegi biernego i czynnego odtwarzania prawidłowego zakresu ruchomości i wzmacniania siły mięśniowej.
  

Niezmiernie ważną rolę odgrywają działania zmierzające do wzmocnienia mięśni przykręgosłupowych. Umożliwia to choremu pracę nad poprawą sylwetki, zapobiega nieprawidłowemu obciążaniu kręgosłupa, co jest często przyczyną ataków rwy kulszowej. Chorym otyłym zaleca się zawsze redukcję wagi.