Rumień guzowaty – choroba zapalna tkanek podskórnych – to przypadłość, która niemal w 90% przypadków dotyczy kobiet. Może pojawić się w każdym wieku, ale przeważnie dotyka osób od 10. do 40. roku życia. Rumień guzowaty u dzieci ma podobną częstotliwość u obu płci. Zmiany skórne ustępują samoistnie po kilku tygodniach i nie pozostawiają blizn. Rumień guzowaty sam w sobie nie jest groźny dla zdrowia. Nie należy go jednak bagatelizować, gdyż jego pojawienie się może świadczyć o wystąpieniu wielu poważniejszych schorzeń, m.in. o zakażeniu paciorkowcem, kiłą, gruźlicą, salmonellą, a nawet wirusem HIV. Zawsze więc warto skonsultować zmiany u dermatologa, który w razie potrzeby zleci dalsze badania diagnostyczne.

Rumień guzowaty – jak wygląda zmiana? Jakie daje objawy?

Rumień guzowaty to choroba powodująca stan zapalny skóry i tkanek podskórnych (zwłaszcza tkanki tłuszczowej), która objawia się powstawaniem twardych, bolesnych, wyraźnie zaczerwienionych i ucieplonych guzów, widocznych i wyczuwalnych pod skórą. Guzy są słabo odgraniczone, na ogół mają ok. 1–1,5 cm wielkości (mogą się zlewać), ale zdarzają się także zmiany o wielkości rzędu kilku centymetrów. Guzy często występują w skupiskach. Ich typową lokalizacją jest przednia powierzchnia podudzi (gdzie pojawiają się z reguły obustronnie), ale mogą wystąpić także na udach, pośladkach, ramionach, tułowiu i owłosionej skórze głowy. Skóra w miejscu powstawania guzków może być ciepła (czy nawet gorąca) w dotyku. Guzki ustępują samoistnie: po upływie 2–9 tygodni ulegają rozpadowi. Nie pozostawiają blizn, ale w miejscu ich występowania mogą utrzymywać się widoczne przebarwienia.

Występowaniu rumienia mogą także towarzyszyć (lub poprzedzać go) następujące objawy, charakterystyczne dla różnego typu infekcji organizmu:

• ogólne pogorszenie samopoczucia;
  
• stan podgorączkowy lub gorączka,
  
• ból lub stany zapalne stawów;
  
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty i/lub biegunka;
  
• ból brzucha;
  
• objawy infekcji dróg oddechowych.
  

Zobacz także: Rumień wędrujący - co to jest i jak wygląda? Jak przebiega leczenie?

Rumień guzowaty u dzieci

Rumień guzowaty może pojawić się w każdym wieku i stosunkowo często występuje u dzieci (zwłaszcza po 10. roku życia, rzadziej u młodszych). Podobnie jak u dorosłych, rumień guzowaty u dzieci jest na przykład objawem infekcji organizmu lub reakcji alergicznej na niektóre leki. Niepokojące może być zwłaszcza uporczywe nawracanie rumienia – może ono bowiem świadczyć o zaburzeniach autoimmunologicznych (chorobach układu odpornościowego). Objawy wskazujące na powstanie rumienia należy niezwłocznie skonsultować z pediatrą.

Rumień guzowaty – przyczyny występowania

Przyczyny występowania rumienia guzowatego nie są jednoznaczne – w wielu przypadkach pozostają nieznane lub trudne do ustalenia. Do najważniejszych czynników powodujących powstanie rumienia guzowatego należą:

• infekcje o podłożu bakteryjnym, np. jersinioza, gruźlica, trąd, kiła, salmonelloza (także infekcje paciorkowcowe – najczęstsza przyczyna rumienia guzowatego w Polsce);
  
• infekcje grzybicze;
  
• infekcje wirusowe (np. CMV – wirus cytomegalii, EBV – wirus Epsteina-Barr, HBV – wirusowe zapalenie wątroby typu B, HCV – wirusowe zapalenie wątroby typu C, wirus HIV);
  
• sarkoidoza (druga najczęstsza przyczyna rumienia guzowatego w Polsce);
  
• nieswoiste zapalenie jelit;
  
• choroba Behçeta;
  
• przyjmowanie niektórych leków (przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, tetracykliny, sulfonamidy, salicylany, doustnych środków antykoncepcyjnych itp.);
  
• niektóre stany fizjologiczne, np. ciąża;
  
• niehigieniczny tryb życia (przewlekły stres, niedobór snu, nieprawidłowe odżywianie itp.).
  

Nie istnieją konkretnie sprecyzowane zasady profilaktyki, mogące ustrzec przed wystąpieniem rumienia guzowatego. Ryzyko zachorowania zmniejsza się jednak u osób, które dbają o zdrowy tryb życia (a tym samym ograniczają prawdopodobieństwo wystąpienia infekcji o różnym podłożu).

Diagnoza i leczenie rumienia guzowatego

Aby zdiagnozować rumień guzowaty, lekarz musi obejrzeć zmiany skórne, a także zlecić wykonanie odpowiednich badań. Zwykle wykonuje się badania krwi: morfologię oraz OB (odczyn Biernackiego – wskaźnik opadania erytrocytów). W rzadkich, budzących wątpliwości, przypadkach lekarz może zlecić także badanie histologiczne pobranego fragmentu tkanki guza (biopsję). Rumień guzowaty wymaga przede wszystkim leczenia choroby podstawowej, za sprawą której się rozwinął. Same guzy nie wymagają specjalistycznego leczenia (zanikają samoistnie). Stosuje się jedynie miejscowe leczenie objawowe, zwłaszcza w postaci leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (np. okłady z 2-procentowego roztworu ichtiolu, maść ichtiolową, maść metanabolową i mentolową). 

Obecnie często sięga się także po starą metodę leczenia, polegającą na terapii jodkiem potasu (trwa ok. 6–8 tygodni). Podczas terapii należy także odstawić wszystkie leki, które mogą być przyczyną powstawania guzów, jak również zatroszczyć się o odpowiednią dietę i zdrowy (higieniczny) tryb życia. Pacjentom z guzami zlokalizowanymi na podudziach zaleca się ponadto wypoczywanie w pozycji z nogami uniesionymi do góry oraz noszenie bandaży uciskowych.