Refluks moczowy określany jest w języku medycznym jako odpływ pęcherzowo-moczowodowy czy też refluks pęcherzowo-moczowodowy. W języku potocznym refluks kojarzony jest głównie z dolegliwością przewodu pokarmowego, a konkretnie zarzucaniem kwaśnej treści żołądka do przełyku, co powoduje zgagę i inne nieprzyjemne objawy. Okazuje się, że refluks może dotyczyć również układu moczowego i polegać na przepływie treści (w tym przypadku moczu) w przeciwną stronę, niż powinno się to odbywać.
Co to jest refluks moczowy i u kogo może występować?
Refluks moczowy, czyli odpływ pęcherzowo-moczowodowy to zaburzenie polegające na wstecznym przepływie moczu z pęcherza moczowego do moczowodów, a także układu kielichowo-miedniczkowego nerki. Zdarza się, że refluks moczowy sięga aż cewek zbiorczych, a w przypadku infekcji dróg moczowych może predysponować do powikłań, takich jak np. bliznowacenie nerki. Refluks moczowy najłatwiej wytłumaczyć, porównując go z refluksem w przewodzie pokarmowym. Wiadomo, że pokarm połykany jest jamą ustną i przechodzi dalej przez przewód pokarmowy. Jego cofanie się jest określane patologią. Wszelkie wymioty czy refluks to nieprawidłowe cofanie się treści pokarmowej w przeciwną stronę niż powinno to mieć miejsce. Podobnie jest z układem moczowym. Mocz produkowany jest w nerkach i z nich poprzez moczowody trafia do pęcherza moczowego i dalej przez cewkę moczową na zewnątrz. Zaburzenie tego kierunku przepływu moczu określane jest właśnie refluksem moczowym.
Przyczyny refluksu moczowego mogą być pierwotne lub wtórne. Pierwotny mechanizm refluksu moczowego obejmuje wady wrodzone wynikające z niedojrzałości zastawki pęcherzowo-moczowodowej. Istnieje pewna genetyczna predyspozycja do refluksu moczowego, gdyż często dochodzi do rodzinnych przypadków tego problemu. Wtórny mechanizm refluksu wynika z nadmiernego ciśnienia w pęcherzu czy też uszkodzenia tej zastawki.
Polecamy: Infekcja układu moczowego – objawy i możliwe sposoby leczenia
Zobaczcie, jak zadbać o nerki, żeby na długo pozostały zdrowe:
Refluks moczowy o charakterze wrodzonym ma często tendencję do samoistnego ustępowania. Dochodzi do zmniejszania i zanikania wstecznego odpływu moczu z pęcherza moczowego do moczowodów.
Klasyfikacja refluksu moczowego
Podział refluksu moczowego, a właściwie jego klasyfikacja na kilka stopni w zależności od zaawansowania problemu, opiera się na wyniku cystouretrografii mikcyjnej (wprowadza się środek kontrastowy do pęcherza moczowego i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich w czasie oddawania moczu). Klasyfikacja wygląda następująco:
- I stopień – refluks pęcherzowo-moczowodowy dotyczy jedynie odpływu z pęcherza do moczowodu;
- II stopień – refluks moczowy sięga do układu kielichowo-miedniczkowego;
- III, IV i V stopień – refluks osiąga nerki, moczowody, miedniczki nerkowe, które stają się poszerzone. Dochodzi do zniekształcenia kielichów nerkowych. Ze względu na zaawansowanie tych uszkodzeń przyznawany jest stopień uszkodzenia.
Polecamy: Jak dbać o nerki?
Objawy refluksu moczowego
Objawy refluksu moczowego nie są bardzo charakterystyczne. Przede wszystkim istotne i alarmujące są nawracające infekcje układu moczowego. U dzieci można zaobserwować m.in. podwójne sikanie, które polega na tym, że dziecko oddaje mocz, z czego część trafia do moczowodów zamiast do cewki moczowej. Zaraz potem mocz wraca i zostaje wydalony na zewnątrz jako drugi strumień. Czasem jednak nie jest to uchwytne i rozpoznaje się refluks moczowy dopiero w zaawansowanych stadiach, kiedy dochodzi już do uszkodzenia nerek. Przy podejrzeniu wykonuje się badania obrazowe w postaci USG (ultrasonografii) jamy brzusznej, urografii czy cystouretrografii mikcyjnej i na tej podstawie wysuwa się odpowiednie rozpoznanie. Czasami wykonuje się także badanie urodynamiczne.
Polecamy: Choroby nerek – rodzaje, objawy i leczenie
Czy możliwe jest leczenie refluksu moczowego?
Leczenie refluksu moczowego ma na celu przede wszystkim zapobieganie nawrotom uporczywych infekcji dróg moczowych czy powikłaniom w postaci uszkodzenia nerek. O ile odpływ jałowego moczu nie powoduje dużych powikłań, o tyle w przypadku zakażenia zagrożenie względem nerek jest ogromne. Czasami konieczne jest wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii. W przypadku refluksu I lub II stopnia wada może wycofać się samoistnie do końca 5. roku życia. Bardzo ważny jest jednak nadzór nefrologa. W wyższych stanach konieczne jest rozważenie leczenia chirurgicznego, szczególnie jeśli podejrzewa się wtórne uszkodzenie nerek na skutek refluksu. Możliwe jest również leczenie endoskopowe.
Po zakończeniu leczenia zawsze konieczna jest obserwacja nefrologiczna i urologiczna.