Powiększenie trzustki może dotyczyć jej całego obszaru lub tylko fragmentów. Bardzo rzadko stan ten u dziecka spowodowany jest nowotworem. Dokładną ocenę powiększenia trzustki umożliwiają badania obrazowe.
Zobacz także:
Z czym wiąże się zapalenie trzustki u dzieci? Przyczyny, objawy i leczenie stanu zapalnego trzustki
Jak rak trzustki oszukuje układ immunologiczny?
Medyczna marihuana. Czy pomoże leczyć raka trzustki?
Przyczyny powiększonej trzustki u dziecka
Przypadkowe wykrycie powiększenia trzustki podczas badań obrazowych bez występowania jakichkolwiek objawów może świadczyć o takim wariancie anatomicznym narządu, szczególnie jeśli w kolejnych pomiarach nie wykazuje się istotnych zmian w tym zakresie.
Ważną przyczyną powiększonej trzustki u dziecka jest ostre zapalenie. Zmiana rozmiarów wynika przede wszystkim z powstania obrzęku. W przebiegu tej choroby rzadko dochodzi do trwałego uszkodzenia. Najczęstszym powodem ostrego zapalenia trzustki u dzieci jest kamica żółciowa, urazy brzucha oraz infekcje, takie jak świnka, różyczka, odra czy wirusowe zapalenia wątroby. Inne przyczyny, m.in. przewlekłe zapalenie trzustki czy guzy trzustki, które mogą manifestować się jej powiększeniem, występują u dzieci bardzo rzadko.
Objawy powiększonej trzustki u dziecka
Powiększenie narządu może nie dawać żadnych objawów, jeśli nie jest wywołane patologią. Choroby takie jak ostre zapalenie trzustki wywołują zwykle ostry ból w nadbrzuszu. Może on promieniować do pleców i zaostrzać się po spożyciu pokarmów.
Objawy towarzyszące ostremu zapaleniu trzustki to również:
- nudności oraz wymioty;
- tłuszczowe stolce, biegunka;
- utrata masy ciała;
- przyspieszone tętno.
U dzieci poniżej 3. roku życia dolegliwości są niecharakterystyczne. Objawy w ostrym zapaleniu trzustki rozwijają się zazwyczaj gwałtownie i dynamicznie, w przeciwieństwie do chorób infekcyjnych układu pokarmowego, z którymi schorzenie może zostać pomylone.
Każde niepokojące objawy powinny skłonić do jak najszybszego stawienia się do lekarza, który zbada pacjenta, oceni jego stan i zleci wykonanie badań dodatkowych.
Diagnostyka powiększonej trzustki
Dokładna ocena rozmiaru trzustki podczas badania fizykalnego nie jest możliwa. Już sama próba wybadania miąższu tego narządu przez pediatrę należy do wyzwań. Trzustka powiększona może być zobrazowana przy pomocy badań obrazowych – ultrasonografii (USG), które ma umiarkowaną wartość oraz dokładniejszej tomografii komputerowej (TK) jamy brzusznej z kontrastem. W przypadku stwierdzenia ostrego zapalenia trzustki na podstawie wyniku klasyfikuje się jej postać. Oprócz samych rozmiarów ocenia się również jej strukturę, porównując z obrazem innych narządów.
Po ustaleniu przyczyny powiększonej trzustki należy okresowo wykonywać pomiary kontrolne, obserwując, czy w wyniku leczenia zmniejsza ona swój rozmiar. Konieczna jest również ocena jej funkcjonowania poprzez pomiar enzymów takich jak amylaza czy lipaza. Lekarz zleca rutynowo badania w kierunku obecności stanu zapalnego – CRP oraz morfologię. Należy wziąć pod uwagę, że część pacjentów po rekonwalescencji i normalizacji parametrów może nadal mieć nieco powiększoną trzustkę lub jej fragmenty.
Leczenie powiększonej trzustki w zapaleniu narządu
Głównym postępowaniem w leczeniu powiększonej trzustki u dzieci przy jej ostrym zapaleniu jest nawadnianie i wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Pacjenci poddawani są głodówce w celu ograniczenia wydzielania trzustkowego. Silny ból redukowany jest dzięki lekom przeciwbólowym. W większości przypadków takie postępowanie prowadzi do powrotu do zdrowia. Należy jednak pamiętać o możliwych komplikacjach, takich jak martwica czy powstanie ropnia, który również może być widoczny pod postacią powiększenia trzustki, zazwyczaj niesymetrycznego.
Powiększona trzustka u dorosłych
Również w tej grupie chorych najczęstszą przyczyną powiększenia trzustki jest jej ostre lub przewlekłe zapalenie. Może powstawać jako powikłanie nadużywania alkoholu. Także powikłania tych dwóch chorób są przyczyną powiększenia zarysu narządu. Należą do nich torbiele oraz ropnie.
U starszych pacjentów powiększenie trzustki w badaniach obrazowych częściej niż u dzieci może być spowodowane obecnością masy patologicznej. Sam guz zazwyczaj nie uwidacznia się, można natomiast zaobserwować powiększenie w okolicy jego głowy. Każda nieprawidłowa masa stwierdzona podczas badania obrazowego powinna być poddana szczegółowej ocenie i nie powinno się jej lekceważyć, szczególnie gdy stwierdza się dodatkowe objawy mogące świadczyć o procesie nowotworowym rozwijającym się w organizmie. Warto powtórzyć badania po upływie około 2 tygodni. Należy dążyć do jak najszybszego potwierdzenia lub wykluczenia rozpoznania nowotworu. Niestety często dochodzi do zbyt późnego zakończenia diagnostyki, co wiąże się z mniejszą skutecznością leczenia.
Bioniczna trzustka - komu może pomóc? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
1. Bai H., What have we learned about acute pancreatitis in children? [w:] „Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition”, 2011; 52: 262–270.
2. Kawalec W., Pediatria, Warszawa 2013.
3. Polkowski M., Powiększona głowa trzustki i inne niejednoznaczne wyniki badań obrazowych tego narządu – jak wykluczyć raka? [w:] „Gastroenterologia Kliniczna”, 2010, tom 2, nr 1, 24–29.