Źrenica jest strukturą oka zlokalizowaną centralnie, tuż przed soczewką i otoczoną przez tęczówkę. Ma postać otworu, który zmienia swoją średnicę pod wpływem światła. Za skurcze odpowiadają mięśnie zwieracza i rozwieracza źrenicy. Oba są unerwiane przez autonomiczny układ nerwowy. Jej podstawową funkcją jest ochrona wnętrza gałki ocznej przed nadmierną ilością światła. Nierówne lub powiększone źrenice u dziecka i osoby dorosłej mogą świadczyć o chorobach neurologicznych.
Co oznaczają powiększone źrenice u dziecka?
Powiększone źrenice u dziecka mogą mieć różne przyczyny i nie zawsze są oznaką choroby. Rodzice powinni jednak zachować czujność, obserwować malucha, a w razie potrzeby zgłosić się do pediatry, okulisty lub neurologa dziecięcego w celu wykonania szczegółowych badań.
Duże źrenice u dziecka można zaobserwować, kiedy przebywa ono w ciemnym pomieszczeniu. Powiększenie ich średnicy pozwala dostarczyć na siatkówkę odpowiednią ilość światła, która jest wymagana do widzenia przedmiotów. Podobny objaw obserwuje się, kiedy dziecko jest w dobrym nastroju, stresie lub strachu, co jest efektem pobudzenia układu współczulnego odpowiadającego za ruchy źrenic.
Bardzo duże źrenice u dziecka rodzice obserwują również po wizycie u okulisty. Niekiedy specjalista przed badaniem stosuje specjalne krople do oczu, które rozszerzają źrenice. Dzięki temu możliwe jest zbadanie dna oka. Efekt ten utrzymuje się przez kilka godzin. W tym czasie gałka oczna jest bardzo wrażliwa na światło, a widzenie pogarsza się.
Powiększone źrenice u dziecka mogą świadczyć także o procesach patologicznych. Najczęściej stwierdza się zaburzenia układu nerwowego (np. neuroinfekcje, krwiaki, nowotwory). Nierówne, powiększone źrenice, które nie reagują na światło, są częstym objawem po poważnych urazach głowy.
Zdarzają się także napady padaczkowe bez drgawek, których objawem są duże źrenice u dziecka, zapatrzenie się w jedno miejsce i brak reakcji na bodźce. Wszystko trwa kilka sekund. Natomiast powiększona źrenica, w której odbija się białe światło (widoczne zwłaszcza na fotografii), może świadczyć o siatkówczaku, czyli nowotworze złośliwym oka występującym u dzieci.
Powiększone źrenice u dziecka a anizokoria
Zdarza się również, że powiększona źrenica u dziecka występuje tylko w jednym oku. Stan ten fachowo określa się jako anizokoria. Jest ona wynikiem zaburzenia odruchu źrenicznego i nierównomiernym pobudzeniem nerwów współczulnych, które unerwiają mięśnie odpowiadające za rozszerzanie i zwężanie źrenic.
Przyczyny anizokorii mogą być różne. Należą do nich m.in. nowotwory mózgu, tętniak lub krwawienie wewnątrzczaszkowe. Powiększenie się jednej źrenicy u dziecka zawsze wymaga konsultacji lekarskiej i wykonania dodatkowych badań.
Duże źrenice u dziecka a narkotyki
Duże źrenice u dziecka w wieku młodzieńczym mogą wskazywać na zażycie środków odurzających, czyli narkotyków. Substancje w nich zawarte działają na układ nerwowy, czego skutkiem są objawy takie jak: rozszerzenie źrenic, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia koncentracji i pamięci, zmiany zachowania, drażliwość.
Powiększone źrenice u dziecka pojawiają się po zażyciu: LSD, kokainy, amfetaminy oraz dopalaczy. Jest to objaw, który wyraźnie rzuca się w oczy, dlatego powinien wzbudzić czujność rodziców i skłonić ich do rozmowy z dzieckiem lub skonsultowania się ze specjalistą, który podpowie, jak można pomóc osobie, która przyjmuje narkotyki. Duże źrenice mogą być także wynikiem spożycia znacznej ilości alkoholu.
Powiększone źrenice u dziecka – kiedy do lekarza?
Kiedy rodzice zaobserwują u dziecka powiększone źrenice, powinni skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który po zbadaniu młodego pacjenta i zebraniu szczegółowego wywiadu skieruje go na konsultację okulistyczną lub neurologiczną. Ustalenie przyczyny jest bardzo istotne dla dalszego postępowania terapeutycznego.
Należy udać się pilnie na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać pogotowie, kiedy poza dużymi źrenicami u dziecka występują:
- nudności i wymioty;
- zaburzenia świadomości;
- zmiana zachowania;
- drętwienie lub utrata czucia w rękach i nogach;
- zaburzenia widzenia;
Objawy te mogą świadczyć o stanie zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga także sytuacja, gdy nierówne lub duże źrenice u dziecka obserwuje się po urazie głowy (bezpośrednio lub kilkanaście godzin po), nawet gdy nie doszło do uszkodzenia jej zewnętrznych struktur.
Budowa i funkcje oka
Bibliografia:
1. W. Woźniak, Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2003.