Pierwsze omdlenia zdarzają się najczęściej między 10. a 30. rokiem życia. W średnim wieku występują raczej rzadko, ale po 65. roku życia ich prawdopodobieństwo wzrasta ponownie.

Omdlenia – przyczyny i objawy

Przyczyny omdleń mogą leżeć w układzie krwionośnym lub nerwowym. Ze względu na przyczyny omdlenia dzielą się na trzy rodzaje:

• Omdlenia odruchowe – powodują je zaburzenia regulacji układu krążenia przez układ nerwowy, prowadzące do rozszerzenia naczyń lub bradykardii. Do omdleń odruchowych zalicza się omdlenia wazowagalne (wywoływane przez silne emocje lub stres ortostatyczny) i omdlenia sytuacyjne (zdarzają się podczas kaszlu, mikcji, defekacji, gry na instrumentach dętych, przy bólu trzewnym, śmiechu, czy wstawaniu z pozycji siedzącej). Powodować je może także zespół zatoki tętnicy szyjnej.
  
• Omdlenie ortostatyczne – spowodowane spadkiem ciśnienia w pozycji pionowej. Ich przyczyną może być pierwotna lub wtórna niewydolność autonomiczna. Tę pierwszą powoduje m.in. zanik wieloukładowy, tę drugą – cukrzyca, skrobiawica, mocznica, uraz rdzenia kręgowego. Omdlenie ortostatyczne może też być efektem zażywania niektórych leków i utraty płynów w wyniku biegunki lub wymiotów.
  
• Omdlenie kardiogenne – główną przyczyną jest arytmia, do której może przyczyniać się dysfunkcja węzła zatokowego lub choroba układu przewodzącego przedsionkowo-komorowego. Do ich przyczyn zalicza się też choroby serca zmniejszające jego wydolność, takie jak kardiopatia, choroba wieńcowa, anomalie tętnic wieńcowych, wady zastawek, guzy serca.
  

Najczęściej występują omdlenia wazowagalne. Drugim powodem omdleń są choroby sercowo-naczyniowe. Najrzadziej dochodzi do omdleń ortostatycznych. W wielu przypadkach przyczyny nie da się ustalić.

Nadejście omdlenia wazowagalnego bardzo często da się przewidzieć. Tuż przed nim występują zazwyczaj tzw. objawy prodromalne. Są to:

• nudności,
  
• zawroty głowy,
  
• nadmierna potliwość,
  
• bladość skóry,
  
• zaburzenia widzenia,
  
• zaburzenia słuchu.
  

Jeżeli omdleniom towarzyszą drgawki, może to oznaczać padaczkę. Przyczyną omdleń mogą być zaburzenia elektrolitowe lub nieprawidłowo kontrolowana cukrzyca. Drgawki pojawiają się także przy omdleniach związanych z przedawkowaniem leków, zatruciami chemicznymi, nadmiernym spożywaniem alkoholu lub zażywaniem narkotyków.

Zobacz także: Utrata przytomności – jakie są przyczyny i objawy? Pierwsza pomoc

Omdlenia w ciąży

W czasie ciąży poziom niektórych hormonów we krwi jest zwiększony, m.in. prolaktyny i tyroksyny. Prowadzi to do poszerzenia naczyń krwionośnych, dzięki czemu krew szybciej przepływa do rozwijającego się w łonie matki dziecka. Sprawia to jednak, że krew dłużej wraca do serca. Ciśnienie krwi obniża się, do mózgu dociera mniej krwi i w efekcie pojawiają się omdlenia. Sprzyja im też w tym okresie zbyt niski poziom cukru we krwi (hipoglikemia), anemia lub żylaki. Innym możliwym powodem omdleń w ciąży jest zbyt nagła zmiana pozycji. W pozycji siedzącej krew często zbiera się dolnych partiach ciała. Przy wstawaniu może ona nie zdążyć wrócić do mózgu, co może prowadzić do zawrotów głowy i nudności. Z tego względu zaleca się, by kobiety w ciąży wstawały z krzeseł powoli i ostrożnie.

Omdlenia u dzieci

Omdlenia u dzieci najczęściej mają charakter odruchowy, spowodowane są silnym stresem lub emocjami. Zazwyczaj, by stwierdzić, że zdrowie dziecka nie jest zagrożone, wystarczy zbadać ciśnienie tętnicze w pozycji stojącej i wykonać badanie elektrokardiograficzne. Przy omdleniach u dzieci najważniejsze jest uspokojenie i wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.

Omdlenia zdarzają się też niemowlętom. Wiążą się one z napadami bezdechu afektywnego, który może mieć przebieg blady lub siniczy. Napady blade najczęściej poprzedza jeden lub dwa krzyki bez wstrzymania oddechu, po których dziecko blednie i nagle traci przytomność. Przy napadach siniczych najpierw pojawia się przedłużony płacz, po czym następuje wstrzymanie oddechu. Napady charakteryzują się obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, spadkiem tętna. Omdleniu mogą towarzyszyć drgawki, ale nie muszą.

Pierwsza pomoc przy omdleniu

Pierwsza rzecz, jaką należy zrobić, gdy jest się świadkiem omdlenia, to udrożnienie dróg oddechowych osoby poszkodowanej. Następnie układa się ją na plecach i unosi jej nogi do góry. Potem trzeba ocenić funkcje życiowe, czyli oddech i tętno. Jeżeli ich nie ma, rozpoczyna się resuscytację. W tym celu trzeba złożyć ręce na mostku poszkodowanego i zacząć uciskać na głębokość 4–5 cm z częstotliwością 100-120 uciśnięć na minutę. Na 30 uciśnięć przypadają 2 tzw. oddechy ratownicze. Każdy z nich powinien trwać około 1 sekundy. Jeżeli będą wykonywane prawidłowo, klatka piersiowa reanimowanego będzie się unosić.