Stereotyp okulisty przepisującego krople i dobierającego okulary już dawno nie jest aktualny. Okuliści posługują się w swojej pracy najnowocześniejszym sprzętem medycznym, który nie tylko umożliwia wykonanie pełnej diagnostyki chorób oka, ale również leczenie ich pod mikroskopem skomplikowanymi metodami.
Kim jest lekarz okulista?
Lekarz okulista ukończył specjalizację w zakresie okulistyki. Zgodnie z obowiązującym do niedawna systemem szkolenia specjalizacja jest dwustopniowa. Po zakończeniu pierwszej części szkolenia i zdaniu egzaminu można było posługiwać się tytułem „lekarz okulista”, a po spełnieniu wymagań programu drugiego stopnia – „specjalista okulista”. Dziś tytuł taki uzyskuje się po zakończeniu jednostopniowego, dłuższego szkolenia według wymagań określonych przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego.
Okulista w swojej pracy współpracuje z innymi wykształconymi pracownikami. Optometrysta ukończył odpowiednie studia magisterskie, ma szeroką wiedzę na temat anatomii, fizjologii oka, optyki wzroku i badania okulistycznego. Specjalizuje się w diagnostyce wad refrakcji i ich korygowaniu. Wspiera również okulistę w leczeniu różnych schorzeń – np. prowadząc ćwiczenia pleoptyczne i ortoptyczne w terapii choroby zezowej.
Optyk, w odróżnieniu od lekarza okulisty i optometrysty, nie diagnozuje pacjenta (wykonuje jedynie proste badania, np. autorefraktometrem). Na podstawie recept dobiera konkretne soczewki okularowe i kontaktowe, obrabia i dopasowuje szkła optyczne do wybranych oprawek.
Wizyta u okulisty
Wizyta u okulisty może zostać zaplanowana po uzyskaniu przez pacjenta skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W trakcie badania zbierany jest wywiad – dotyczący chorób oczu, problemów z widzeniem, przewlekłych lub przebytych schorzeń ogólnych. Okulista wykonuje podstawowe badanie okulistyczne. W ramach niego ocenie podlegają:
- ostrość wzroku do dali,
- ostrość wzroku do bliży,
- przedni odcinek oka (badanie w lampie szczelinowej),
- dno oka (siatkówka),
- pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (najczęściej metodą bezkontaktową).
Badanie często rutynowo uzupełnia się o szczegółową ocenę tarczy nerwu wzrokowego metodą skaningu laserowego oraz o badanie pola widzenia.
Kiedy trzeba udać się do okulisty?
Osoby dorosłe powinny badanie okulistyczne wykonywać regularnie raz do roku. Pozwoli to na wczesne rozpoznanie ewentualnych chorób i wdrożenie leczenia. Mogą też zostać wykryte nierozpoznane wcześniej wady refrakcji. Ludzie szybko adaptują się do swoich ograniczeń i nie łączą pojawiających się bólów głowy czy objawów podrażnienia spojówek z niewielkimi zaburzeniami widzenia.
Wady wzroku i stany zapalne czy ból oczu to typowe, ale nie jedyne powody skierowania do okulisty. Konsultacja tego specjalisty jest niezwykle cenna również w przypadku innych chorób. Pomaga ocenić zaawansowanie nadciśnienia tętniczego czy choroby ośrodkowego układu nerwowego. Okulista często diagnozuje i leczy powikłania cukrzycy, która może doprowadzić nawet do utraty wzroku.
Czytaj także: Badania wzroku: badanie ostrości wzroku, komputerowe badanie wzroku, badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Praca okulisty dziecięcego
Okulista dziecięcy zajmuje się diagnostyką wad wzroku i chorób oka u dzieci i niemowląt. Praca ta ma specyficzny charakter, gdyż mali pacjenci nie zawsze zdają sobie sprawę z wagi badania, a zakres ich współpracy bywa bardzo ograniczony. Niekiedy konieczne jest nawet znieczulenie ogólne dziecka.
Specyficzny jest też zakres schorzeń: częstymi rozpoznaniami są np. choroba zezowa, wady refrakcji, wrodzone retinopatie. Leczy się je, w zależności od stanu chorego, metodami zachowawczymi (farmakoterapia, ćwiczenia) albo operacyjnie.
Chirurgia okulistyczna
Jedną z głównych metod terapeutycznych w okulistyce są operacje chirurgiczne. W przypadku chorób siatkówki częstymi procedurami są zabiegi laserowe. W jaskrze wykonuje się podobnym urządzeniem otwarcie kąta przesączania i irydotomię, co redukuje ciśnienie wewnątrzgałkowe. W okulistyce dziecięcej wskazaniem do operacji są: choroba zezowa (poprzez plastykę mięśni poruszających gałką oczną uzyskuje się poprawę jej ustawienia) i zabiegi w tylnym segmencie oka.
Najczęstszym zabiegiem wykonywanym przez chirurga okulistę jest operacja zaćmy – zmętnienia soczewki. Aby zachować prawidłową funkcję oka, w miejsce zmienionej chorobowo soczewki wszczepia się sztuczną o odpowiednio dobranej wartości. Chirurg okulista operuje pod mikroskopem i wykorzystuje różne (np. laserowe, ultradźwiękowe, mechaniczne) narzędzia mikrochirurgiczne. Skalę postępu wiedzy medycznej i technologii obrazuje fakt, że przed trzydziestoma laty do operacji zaćmy niezbędne było nacięcie ściany gałki ocznej na długości 11–12 mm, a dziś jedynie 1,5–2,2 mm.
Bardzo rozwiniętymi dziedzinami zabiegowymi okulistyki są:
- chirurgia tylnego odcinka oka (witreoretinalna),
- chirurgia refrakcyjna pozwalająca (głównie metodami laserowymi) usuwać wady wzroku (astygmatyzm, krótkowzroczność, nadwzroczność).
Zobacz film: Jak utrzymać wzrok w dobrej formie?
Bibliografia:
- H.M. Niżankowska, Podstawy okulistyki, Wrocław 2000.
- 2. J. Kanski, B. Bowling, Kanski – Okulistyka kliniczna, red. J. Szaflik, Wrocław 2017.